Wydech motocyklowy – jak modernizować i czy warto to robić?

Pasjonaci motocykli często poszukują ulepszeń do swoich pojazdów. Chcą, aby były szybsze, miały lepsze przyspieszenie i „rasowe” brzmienie. Zmodyfikowany wydech motocyklowy wydaje się najłatwiejszą drogą do osiągnięcia tego celu. W większości jednośladów dostęp do układu jest dobry, a akcesoryjne wydechy można łatwo kupić. Jednak w  rzeczywistości nie jest to tak proste… W jaki sposób warto poprawiać wydech w motocyklu? Na jakie efekty można liczyć i na co uważać? Przeczytaj nasz poradnik modernizacji układów motocyklowych.

Konstrukcja seryjnych układów wydechowych w motocyklach jest przeważnie wynikiem pewnego kompromisu. W czasie projektowania należy pogodzić osiągi, ograniczenia związane z normami emisji spalin i hałasem z kosztami seryjnej produkcji. Przy czym normy prawne i finanse są dla większości firm priorytetem, dlatego moc silnika schodzi na nieco dalszy plan. Modyfikując wydech do motocykla, możesz nie zwracać uwagi na koszty , ale  powinieneś działać w obrębie przepisów, dlatego Ty również  będziesz zmuszony do kompromisu. Jednak jego ostateczny kształt  będzie zależeć od Ciebie. 

Z tego artykułu dowiesz się między innymi:

• Dlaczego wydechy motocyklowe są trudne do modyfikowania?
• Jak samodzielnie zmodernizować wydech motocykla?
• Jak wybrać akcesoryjne elementy wydechu motocyklowego?
• Co przepisy drogowe mówią o zmianach w budowie wydechu?
• Kiedy warto przeprowadzić modyfikacje?

Modyfikowany wydech motocyklowy – podstawy

Motocykle są niezwykle zróżnicowaną grupą pojazdów. Najmniejsze z nich, za które można uznać motorowery i skutery, mają proste silniki jednocylindrowe, niekiedy dwusuwowe. Także dziś często są zasilane gaźnikiem (zwykle z elektronicznym sterowaniem, aby spełnić normy emisji). Największe mogą mieć jednostki napędowe o pojemności powyżej 2000 cm sześc. (Triumph Rocket III). Pomiędzy nimi znajduje się całe spektrum maszyn  o różnym przeznaczeniu i cechach: terenowych, wyścigowych, turystycznych itd. Powoduje to, że układy wydechowe także znacząco się od siebie różnią. 

Jedna cecha wydechów motocyklowych pozostaje jednak niezmienna bez względu na klasę pojazdu. Są one stosunkowo krótkie, przez co konieczne jest ograniczenie ilości elementów, jakie znajdują się w ich przebiegu. Nawet tak potężny motocykl, jak Honda Goldwing GL1800 ma całkowitą długość około 2,6 m, a od silnika do tylnej krawędzi jest ledwie około 2 m. Dodatkowo w motocyklu nie ma możliwości poprowadzenia wydechu pod podwoziem, w taki sposób, aby był dłuższy, co jest często stosowanym rozwiązaniem w samochodach. 

Ograniczenie długości, jakie występuje, gdy projektuje się wydech motocyklowy, jest istotne z kilku powodów. Po pierwsze im dłuższy jest wydech motocyklowy, tym cichszy może być. Można zamontować na nim więcej i większe tłumiki, a sama odległość pomiędzy silnikiem a wylotem spalin jest istotna dla poziomu hałasu emitowanego przez pojazd.

Po drugie jest to dość znaczące utrudnienie przy projektowaniu. Optymalną długość pomiędzy głowicą a wylotem wydechu oblicza się na podstawie cech falowych gazów spalinowych. W dużym uproszczeniu optymalne opróżnianie i napełnianie cylindra odbywa się w warunkach, w których ukształtowanie wydechu współgra z tym, w jaki sposób zmienia się ciśnienie w układzie wydechowym. Korzystając z tej wiedzy, można dostosować odbicie fali do wspomagania napełniania cylindra. Im sprawniej odbywają się te procesy spalania, tym silnik zużywa mniej energii, a dodatkowo spalanie jest skuteczniejsze. Mieszanka ma precyzyjniejszy skład i ukształtowanie, a to  pozwala sumarycznie osiągnąć wyższą moc. 

Po trzecie, nowoczesne motocykle muszą spełniać normy czystości spalin. Emisja zanieczyszczeń zależy między innymi od urządzeń montowanych w układzie wydechowym. W samochodach obecnie są to zwykle dwa katalizatory, sondy lambda, pozwalające kontrolować i korygować przebieg spalania w silniku czy filtry cząstek stałych (DPF). Krótki wydech do motocykla nie daje możliwości na taką rozbudowę. W pojazdach spełniających współczesne normy (Euro 3 i wyższe), przeważnie zastosowano pojedynczy katalizator z sondą lambda, znajdujący się za kolektorem wydechowym. 

Do tego należy dodać, że silniki motocyklowe to często bardzo wysilone i skomplikowane jednostki, w których nawet niewielkie zmiany mogą mieć  bardzo negatywne  skutki. Łącznie powoduje to, że odpowiednie zestrojenie wydechu do silnika jest bardzo trudne i wymaga sporo wiedzy, a przy nowoczesnych konstrukcjach także specjalistycznych narzędzi. 

2. Jak przerobić wydech do motoru? Metody DIY

Współczesne silniki nie dają się zbyt łatwo modyfikować domowymi sposobami, jednak wśród motocyklistów z pewnością znajdą się też miłośnicy starszych konstrukcji, prostych gaźnikowych silników, które można podrasować we własnym zakresie. Jak w takim wypadku zbudować wydech? Zależy jaki efekt chcesz osiągnąć. 

Jeżeli Twoim jedynym celem jest zmiana dźwięku, jaki wydaje motocykl, jest to dość łatwe. Często wystarczy zmienić końcówkę rury wydechowej. Wkłady tłumików można wyjąć i wymienić wypełnienie, na przykład stosując cieńszą niż fabrycznie matę tłumiącą, czy zastępując ją watą ze stali nierdzewnej. Nie można jednak przesadzić, ponieważ zbyt głośny wydech może skutkować zatrzymaniem dowodu rejestracyjnego przez policję. 

Przelotowy wydech motocyklowy własnej konstrukcji

Modyfikacja jest trudniejsza, gdy chcesz także poprawić osiągi czy nieco zmienić charakterystykę silnika. W takim przypadku potrzebne będą bardziej zaawansowane poprawki. Najprostszym rozwiązaniem na zbudowanie sportowego wydechu do prostego motocykla jest tłumik przelotowy absorpcyjny.

Tłumik przelotowy najłatwiej jest wykonać na podstawie oryginalnego. Po jego demontażu i rozebraniu należy otworzyć obudowę. Zwykle konieczne jest rozcięcie wzdłuż spawów. Potrzebna Ci będzie tylko obudowa, wszystkie pozostałe elementy musisz usunąć. 

Następnie musisz dopasować do oryginalnej obudowy rurę ze stali nierdzewnej (ścianka co najmniej 2 mm). Jeśli fabryczny tłumik się rozszerza, należy zastosować redukcję stożkową i połączyć ją z prostą rurą, spawając obie części metodą TIG lub MAG. Tak samo możesz zrobić w sytuacji, gdy chcesz powiększyć średnicę tłumika prostego w stosunku do rury kolektora. 

Następnie w rurze musisz wykonać równomiernie rozmieszczone otwory o średnicy 2–3 mm. W ten sposób stworzyłeś rdzeń swojego tłumika. Teraz owiń go szczelnie i ściśle nierdzewną watą stalową, tak aby wypełniła całą obudowę, a samą puszkę obłóż matami z wełny szklanej do wydechów. Umieść tłumik w obudowie, zamknij ją i zaklej taśmą. Kształt całości powinien być zbliżony do oczekiwanego efektu. Sprawdź, czy rura kolektora ściśle pasuje do wlotu tłumika. Jeżeli tak, odklej taśmę, zaspawaj obudowę, nasmaruj końcówkę rury kolektora klejem cementowym do tłumików i zamontuj całość do motocykla. 

Tak zbudowany tłumik może poprawić osiągi, ale nie musi. Jeśli chcesz dokładnie policzyć, jak powinien on wyglądać, jaką mieć długość i kształt, polecam zajrzeć do literatury technicznej z epoki, w której zaprojektowano Twój motocykl. Przykładem takiej publikacji może być „Zwiększanie osiągów silników do samochodów i motocykli” Czesława Kordzińskiego (dość często dostępna w bibliotekach branżowych). 

Bez względu na to, jak dokładnie opracujesz wydech, konieczne będzie strojenie silnika dopasowujące go do jego parametrów. Można to zrobić bez hamowni czy innego rodzaju urządzeń pomiarowych, chociaż będzie to wymagać cierpliwości. 

Aby zestroić silnik i wydech należy zmodyfikować dawkę i skład mieszanki paliwowo-powietrznej. Oznacza to regulację gaźnika (lub gaźników), zmiany w obudowie filtra powietrza lub zmianę filtra na sportowy, na przykład stożkowy o mniejszych oporach. W przypadku motocykli wielocylindrowych wyposażonych w więcej niż jeden gaźnik, niezbędny będzie wakuometr, dzięki któremu będziesz mógł ustawić takie samo podciśnienie na każdym z nich. 

By jednostka napędowa pracowała optymalnie z nowym wydechem, będziesz musiał zmieniać ustawienia gaźnika i mierzyć uzyskiwane po tych zmianach przyspieszenia. Po każdej zmianie najlepiej wykonać po 3–5 prób przyspieszenia. Należy to robić poza drogą publiczną (zamknięty plac, tor wyścigowy) i pamiętać o bezpieczeństwie. Zapisuj wyniki. Dzięki temu będziesz mógł nanieść je na wykres i znaleźć ustawienie optymalne. Warto także wykonać taką próbę przed przeróbką, bo może się okazać, że mimo zmiany wydechu nie uzyskałeś żadnej poprawy. W takim wypadku albo potrzebujesz większej dawki powietrza, albo możesz powrócić do oryginału i zrezygnować z modyfikacji. 

Strojenie jest o wiele łatwiejsze na hamowni motocyklowej, która dokładnie mierzy przebieg mocy na kole napędzanym. Przy użyciu tego urządzenia efekt zmian będzie opisany wymiernie przez wykres stworzony przez aparaturę, dzięki czemu unikniesz błędów. 

Wydech cross – podniesienie tłumika

Kolejną modyfikacją, którą można wykonać samodzielnie, jest podniesiony tłumik, stosowany w motocyklach crossowych i terenowych. Podczas jazdy w terenie tłumik wiszący na wysokości piasty koła narażony jest na zniszczenie. Może też uderzyć w przeszkodę, co spowoduje wywrotkę. Współczesne motory cross i enduro mają przeważnie tłumik fabrycznie umieszczony ponad tylnym kołem. W starszych konstrukcjach i motocyklach bardziej rekreacyjnych wydech jest prosty i nisko zawieszony. Jeżeli chcesz poprawić możliwości terenowe takiego pojazdu, możesz zbudować podniesiony wydech.

Modyfikacji należy poddać rurę kolektora wydechowego. Pojazdy enduro, terenowe i crossowe są przeważnie wyposażone w silniki jedno lub dwucylindrowe, co powoduje, że wydech do motocykla tego typu jest niezbyt skomplikowany.

Tradycyjny wydech do motoru skierowany jest w dół i do tyłu. Wydech cross skierowany jest albo bezpośrednio do tyłu, albo do góry i do tyłu. Oznacza to, że kształt rury kolektora musi być zupełnie inny. Na podstawie oryginalnego wydechu musisz zamówić w zakładzie ślusarskim lub wykonać samodzielnie kołnierz mocujący. Powinien być zrobiony ze stali nierdzewnej lub kwasoodpornej i mieć kształt idealnie taki jak fabryczny. 

Pamiętaj przy tym o dwóch rzeczach. Pierwszą jest długość pomiędzy cylindrem a tłumikiem. Jeśli nie chcesz zmieniać charakterystyki silnika, powinieneś zachować ten wymiar na zbliżonym poziomie. 

Druga to kwestia bezpieczeństwa. Rura wydechowa jest bardzo gorąca. Szczególnie podczas wyczynowej jazdy w terenie obciążenie silnika jest duże i wydech osiąga kilkaset st. C. Dotknięcie tak nagrzanej metalowej części skórą spowoduje poważne oparzenia, a sytuacja może być jeszcze gorsza, gdy nie zadbasz o odpowiedni strój i w Twoją skórę wtopią się fragmenty sztucznej tkaniny z ubrania. Dlatego musisz poprowadzić wydech w taki sposób, aby możliwość dotknięcia go była jak najmniejsza. 

Rura crossowego wydechu powinna przebiegać wewnątrz ramy na jak największej części jej długości. Jeśli nie jest to możliwe, zamocuj ją jak najbliżej motocykla. W okolicach nóg kierowcy zabezpiecz osłonami termicznymi lub specjalną taśmą izolującą. 

Aby odpowiednio zaprojektować kształt rury, najlepiej użyć metalowej rury harmonijkowej, takie jak stosuje się w wentylacji. Dostępne są w średnicach od 30 mm. Można taką rurę ułożyć na motocyklu, dopasowując jej kształt. Następnie na jej podstawie możesz wykonać właściwą rurę kolektora, kształtując ją na giętarce. Gotową rurę należy zespawać z przygotowanym wcześniej kołnierzem. Po tym zabiegu wystarczy dorobić wieszaki na ramie i zamontować podniesiony wydech w całości do motocykla. 

Akcesoryjne wydechy motocyklowe – gotowe rozwiązania

Nie każdy motocyklista ma czas, narzędzia i umiejętności, aby samodzielnie modernizować wydech. W nowoczesnych silnikach z elektronicznym wtryskiem czy zaawansowanymi gaźnikami nie ma to zresztą sensu, ponieważ bez strojenia ECU (sterownika silnika) i bardzo precyzyjnego projektu nie poprawi to niczego. Ponadto może to doprowadzić do awarii i pojawienia się błędów sterownika. To dotyczy nawet współczesnych skuterów o pojemności 50 cm sześc.

W powyższych sytuacjach rozwiązaniem są gotowe układy wydechowe przeznaczone do konkretnych modeli motocykli lub bardziej uniwersalne tłumiki dopasowane do konkretnych parametrów silnika. Najłatwiejszą opcją jest zastosowanie odpowiedniego układu sportowego, który po prostu montuje się na miejsce seryjnego. W przypadku bardziej zaawansowanych układów — konieczna będzie też korekta w oprogramowaniu silnika. 

Bardziej doświadczeni motocykliści mogą się zdecydować na budowę wydechu z części akcesoryjnych. Stosując strumienicę (urządzenie, które zwiększa prędkość przepływu gazów spalinowych) i sportowy tłumik odpowiadający Twoim potrzebom, możesz polepszyć osiągi, ale w tym wypadku niemal zawsze będziesz musiał także przestroić ECU. Jest to jednak o wiele mniej problematyczne niż samodzielne budowanie wydechu, ponieważ parametry tłumika i strumienicy są określone przez producenta. 

Kupując wydech lub części, pamiętaj, aby wybierać elementy atestowane. Tylko w takim przypadku masz gwarancję poprawnego działania i tego, że ich montaż nie spowoduje, że motocykl nie przejdzie badania technicznego. 

Modernizowany wydech motocyklowy a prawo – na co trzeba zwrócić uwagę? 

Nie wszystkie przeróbki pojazdów są legalne. Przepisy określają, jakie cechy musi mieć Twój motocykl, aby mógł poruszać się po drogach publicznych. Jeżeli budujesz sportowy motor do motocrossu czy wyścigów torowych, nie musisz się tym przejmować, ale gdy chcesz uczestniczyć w ruchu, jest to bardzo ważne. 

Najważniejsze są dwie kwestie:

• homologacja i emisja zanieczyszczeń,
• głośność wydechu.

Jeżeli motocykl był seryjnie wyposażony w katalizator, nie możesz się go legalnie pozbyć. Po demontażu reaktora katalitycznego motocykl jest niezgodny z homologacją i nie może zostać dopuszczony do ruchu drogowego. 

Podobnie jest w przypadku innych modyfikacji, które mogą podnieść ilość generowanych zanieczyszczeń. Nie zawsze są to zmiany widoczne z daleka. Wielu motocyklistów ukrywa je, na przykład stosując strumienice wstawione w obudowy katalizatora, czy zastępując wkład katalityczny rurą. Jednak jeżeli taka zmiana wyjdzie na jaw, konsekwencje mogą być bardzo kosztowne. Jeśli nie chcesz mieć katalizatora w swoim motocyklu, kup starszy model, który nie był w niego wyposażony. 

Maksymalna głośność wydechu w motocyklu o pojemności do 125 cm sześc. to 94 dB, a w większych 96 dB. Policja drogowa ma na wyposażeniu urządzenia do pomiaru tego parametru, dlatego przekraczanie tych wartości skończy się zatrzymaniem dowodu. 

Ostatnią kwestią, o której warto wspomnieć, jest modyfikacja pojazdów, które podlegają kategorii AM (dawniej karta motorowerowa). W definicji określono ich prędkość maksymalną na 45 km/h. Jeżeli skuter czy mały motocykl ma silnik 50 cm sześc., ale może jechać szybciej, nie jest motorowerem i do jego prowadzenia konieczne są uprawnienia wyższe (kategoria A1 lub B posiadana przez minimum 3 lata). 

Czy warto modernizować wydech w motocyklu – opinia eksperta 

Podsumowując artykuł, warto zastanowić się, czy w ogóle warto podejmować się przeróbek i modyfikacji wydechu w motocyklach. Poniżej znajdziesz opinię eksperta Inter Cars na ten temat. 

Tuning i modyfikacje pojazdów, także motocykli to oczywiście nic złego. Warto jednak robić to mądrze. Jeżeli nie masz wiedzy, umiejętności i nie wiesz, co chcesz osiągnąć oraz jaką drogą do tego dojść – prawdopodobnie Ci się to nie uda. 

Niepoprawnie przeprowadzone przeróbki wydechu motocyklowego są niebezpieczne dla silnika. Mogą powodować wzrost temperatury cylindra ze względu na gorsze opróżnianie go z gazów spalinowych. Istnieje ryzyko, że wpłyną na skład mieszanki, co w wysilonych jednostkach wysokoobrotowych może doprowadzić do spalania stukowego. Mogą także spowodować to, że sterownik silnika będzie otrzymywać niepoprawne informacje i wprowadzać system w tryb awaryjny. Nie są to raczej cele osób modyfikujących silniki. 

Większość szybkich, nowoczesnych motocykli nie wymaga przeróbek. Rozpędzają się one do 100 km/h poniżej 4 s i osiągają 200–300 km/h prędkości maksymalnej. To są parametry, których i tak nie można wykorzystać w ruchu ulicznym w sposób bezpieczny, dlatego nie ma potrzeby ich poprawiać. 

Poważne przeróbki polecam w motocyklach przeznaczonych do sportu czy customowych pojazdach rekreacyjnych, na przykład w stylu cafe racer czy naked opartych na silnikach starszej konstrukcji. 

Niezłe efekty można osiągnąć w lekkich motocyklach, takich o pojemności 125 cm sześc. Są one dość często przystosowane dla młodych motocyklistów i mają stosunkowo niską moc. Z czasem może się ona okazać niewystarczająca. Jeśli nie chcesz robić prawo jazdy kategorii A i pozostać w kategorii pojemnościowej A1, wtedy zmiana wydechu na tuningowy może dać niezłe wyniki. 

Ekspert zgadza się więc, że modernizowanie wydechu ma sens wyłącznie w dość wąskich i specyficznych przypadkach i powinno być dokonane przez osoby, które mają sporą wiedzę techniczną oraz umiejętności mechaniczne.