Kierownica F1. Tajemnice jednej z najważniejszych części bolidu. 

Bolid F1 naszpikowany jest elektroniką i systemami, które mają zapewnić kierowcy jak najlepsze czasy na torze. Wraz z rozwojem technologicznym pojazdu, coraz więcej jego elementów może być kontrolowanych w czasie jazdy. Z tego względu kierownica F1 spełnia dziesiątki funkcji, poza zmianą kierunku jazdy. Do czego służą rzędy przycisków i pokręteł na kole sterowym maszyn Formuły 1? Dlaczego są one tak ważne dla zawodników? Zdradzamy tajemnice kierownic bolidów F1. 

Przez część historii wyścigów tej kategorii, kierownica bolidu F1 niewiele różniła się od tych, jakie mają zwyczajne samochody. Początkowo z drewnianym kołem, z czasem zastąpionym metalem otoczonym antypoślizgowym tworzywem sztucznym służyła wyłącznie do zmiany kierunku jazdy. Współcześnie jej funkcje trudno jest policzyć, a zespoły ściśle strzegą niektórych stosowanych rozwiązań. Zmiana jest tak radykalna, że kierownica w bolidzie stała się elementem równie ważnym, jak silnik i układ napędowy, a korzystanie z jej możliwości ma ogromny wpływ na wynik zawodnika. 

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• jak zmieniała się kierownica w F1;
• do czego służy kierownica współczesnego bolidu;
• jak z jej funkcji korzystają z kierowcy Formuły 1;
• jakie tajemnice ukrywają zespoły F1.

Ewolucja kierownicy Formuły 1

Od 1950 do 1984 roku zmiany, jakie zachodziły w kierownicach F1 można opisać jednym zdaniem: stawały się one coraz mniejsze i bardziej ergonomiczne. Przy czym dalej wyglądały jak zwyczajne kierownice sportowe. 

W 1984 roku w bolidach powszechnie pojawiły się radia do komunikacji z zespołem. Przycisk lub przełącznik do jego włączania, umieszczano na kierownicy. W ten sposób trafił na nią pierwszy  dodatkowy element obsługi auta. 

Rewolucją w budowie i przeznaczeniu tego elementu, było wprowadzenie przez Ferrari na sezon 1989, półautomatycznej skrzyni biegów, którą obsługiwało się łopatkami umieszczonymi za kierownicą. Zwrot ten nie tylko spowodował, że zmiana przełożeń była szybsza, ale także pozwolił na to, by kierowca niemal nie musiał odrywać  rąk. a. Na kierownicy Ferrari 640 (1989) pojawiło się pokrętło do wybierania funkcji i 2 przyciski do obsługi systemu. Byłą to pierwsza wielofunkcyjna kierownica F1, która zapoczątkowała zmiany w całej dyscyplinie.

Chociaż wszystkie stajnie wyścigowe szybko zaadaptowały zmianę biegów łopatkami, to w następnych sezonach, większość z nich nie wprowadzała większych zmian na kierownicy. Zwykle znajdowały się na nich 2 przyciski: do sterowania radiem i włączania ogranicznika prędkości w alei serwisowej. Poza tym zachowywały tradycyjny wygląd i konstrukcję. Nawet Ferrari wróciło do kierownic bez pokrętła.

Zmiany pojawiały się od sezonu 1994. Zespoły zaczęły eksperymentować z dodatkowymi funkcjami, a na  kierownicy pojawiały się kolejne przyciski i elementy sterowania. Obsługiwały one ciągle dość proste elementy jak podajnik napojów, podświetlenie tablicy przyrządów, alarm informujący o potrzebie zjechania do pit-stopu, wspomniany ogranicznik prędkości. Ciekawostką może być fakt, że Michael Schumacher w swoim bolidzie Beneton Ford B194 i B195 (1995) miał w centralnej części kierownicy umieszczony cyfrowy zegarek Casio F-91W, który służył mu za osobisty stoper. 

W 1995 roku Ferrari wprowadza kierownice o kształcie wolantu lotniczego, który stanie się standardem w następnych latach. Rok później na wynalazku włoskiego zespołu pojawiają się pokrętła, przyciski, diodowe kontrolki i ekran służący jako tablica wskaźników. Jest to pierwsza kierownica współczesnego typu w F1! Od 1998 roku powszechne staje się sterowanie wszystkimi układami bolidu z kierownicy.

Ostatnia zmiana zaszła w 2014 roku, wraz z pojawieniem się hybrydowych bolidów. Na kierownicach współczesnych pojazdów, oprócz licznych przycisków i pokręteł, znajduje się duży ekran, który pozwala na wyświetlanie licznych informacji na temat samochodu czy komunikatów od kontroli wyścigu.

Współczesna kierownica F1, niemal bez tajemnic

Nawet wieloletni fani Formuły 1, nie zawsze wiedzą, do czego służą wszystkie umieszczone na kole kierownicy elementy. Niektóre z nich są dość oczywiste: na przykład łopatki do zmiany biegów. . Ich drugi zestaw, poniżej tych do obsługi skrzyni, używany jest na starcie do załączenia sprzęgła. Kontrolki zapalające się w górnej części kierownicy, wskazują zawodnikowi optymalny moment zmiany biegów. Pozostałe pokrętła i przyciski, wyglądają tajemniczo. Do czego służą?

Przełączniki, przyciski i pokrętła na kierownicy

W górnej części kierownicy, po obu stronach znajdują się po 3 kolorowe przyciski. Ich funkcje są w większości bolidów takie same. 

• Pierwszy przycisk z lewej strony służy do aktywacji systemu DRS (Drag Reduction System).
• Pierwszy z prawej do powiadomienia zespołu o zjeździe do boksu. 
• Środkowe przyciski z 2 stron mają tę samą barwę i służą do zmian ustawień czujników oraz programów sterujących układami samochodu. Korzysta się z nich z pomocą ekranu kierownicy. Zawodnik może zmienić ponad 100 różnych parametrów, z których każdy ma 10 różnych ustawień. 
• Wewnętrzny przycisk z lewej strony służy do włączania neutralnego przełożenia (nie da się tego zrobić łopatką). 
• Ostatni przycisk   to włącznik ogranicznika prędkości w pit lane.

Poniżej opisanego zestawu przycisków, z boku wolantu, znajdują się 2 pokrętła. Kolejne 2 znajdują się niżej, na poprzeczce kierownicy. Te 4 elementy służą do zmiany ustawień aktywnego mechanizmu różnicowego. Każdym z nich zmienia się ustawienie szpery na różnych etapach pokonywania zakrętu, co pozwala na idealne dozowanie momentu obrotowego. 

Na wysokości łopatek zmiany biegów montowane są kolejne 2 pokrętła. Prawe służy do zmiany balansu hamulców, czyli ustawienia siły hamowania na przedniej i tylnej osi. Pokrętło zmienia parametr dość znacząco przy każdym przełączeniu, dlatego na kierownicy są jeszcze 2 przyciski, do precyzyjnego ustawienia balansu. Znajdują się one na dole wewnętrznej części kierownicy. Drugie pokrętło, z lewej strony, reguluje  siłę hamowania silnikiem. 

Powyżej przycisków do sterowania balansem hamulców, znajdują się jeszcze po 2 guziki z każdej strony. Z lewej służą do obsługi wyboru opcji ustawień. Przyciskami na górnej części kierownicy przełącza się pomiędzy opcjami i presetami czujników oraz układów. Guzikami na dole wybiera się opcję do zmiany i akceptuje po jej wprowadzeniu. Przyciski z prawej przeznaczone są do obsługi radia i włączania trybu startowego.

Ostatni panel, w który wyposażona jest kierownica do F1, to zestaw 3 obrotowych przełączników, na dole w środkowej jej  części. Centralny z nich przeznaczony jest do wyboru w menu drugorzędnych elementów ustawień samochodu jak jasność ekranu czy głośność radia. Jest to mniej istotny element kierownicy, dlatego znajduje się w miejscu, które trudno obsłużyć bez oderwania dłoni.

Pozostałe 2 przełączniki są o wiele ważniejsze. Ten z prawej strony obsługuje ustawienia modułów ERS (Energy Recovery System – czyli układów hybrydowych silnika). Dzięki niemu można zarządzać wykorzystaniem energii zgromadzonej w bateriach. . Ostatnie pokrętło służy do zmiany map silnika w czasie wyścigu, co pozwala dostosować charakterystykę jednostki do potrzeb kierowcy. Jedne ustawienia pozwalają na oszczędzanie paliwa i opon, inne służą do walki na torze, a ostatnia mapa potrzebna jest na starcie wyścigu. 

Wyjmowanie kierownicy

Kierownica F1 jest wyjmowana za każdym razem, gdy zawodnik wysiada z bolidu. Jest to podyktowane tym, że w kokpicie jest bardzo mało miejsca i w innym wypadku trudno byłoby uwolnić nogi. Możliwość błyskawicznego wypięcia kierownicy jest obowiązkiem, ze względu na bezpieczeństwo. W przypadku pożaru samochodu kierowca musi opuścić swoje miejsce w kilka sekund.

System ten jest stosunkowo prosty mechanicznie. Końcówka kolumny ma wcięcia, które pozwalają na umieszczenie kierownicy tylko w 1 pozycji. Dodatkowo znajdują się w niej blokady kulowe ze sprężynami. W pierścieniu mocującym wykonano zagłębienie. Kulka trafia do niego i blokuje możliwość wysunięcia kierownicy. Gdy kierowca chce wysiąść, podciąga znajdujący się z tyłu steru pierścień. Kulki blokujące są naciskane i możliwe jest wysunięcie kierownicy.

Kierownica F1 – jak używa jej zawodnik?

Oczywiste jest, że kierownica w pierwszej kolejności służy do zmiany kierunku jazdy. W bolidzie przełożenie układu kierowniczego jest na tyle wysokie, że pomiędzy skrajnymi położeniami kół jest mniej niż 1 obrót wolantu. Dzięki temu kierownica do F1 nie musi być okrągła. Inne funkcje, które dostała w F1 kierownica, są już wyjątkowe. Oczywiście nowoczesne auta często mają podobną liczbę przycisków na kółku, ale ich przeznaczenie jest inne. Jak podkreśla ekspert Inter Cars: Kierowca F1 musi mieć możliwość używania ich przy prędkości ponad 350 km/h, mając na dłoniach ognioodporne rękawice. Duży ekran, niezbędny do tego by informacje były czytelne oraz niewielka przestrzeń powodują, że przyciski i pokrętła są stosunkowo małe. Ich odpowiednie używanie wymaga treningu. Zawodnicy poświęcają temu długie godziny pracy na symulatorach, by w czasie wyścigu robić to niemal intuicyjnie. 

Wszystkie elementy kierownicy są zabezpieczone przed przypadkowym włączeniem. Przycisku nie wystarczy dotknąć, by go aktywować. Każdy z nich stawia opór, więc należy użyć większej siły. Zaprojektowane są w taki sposób, by kierowca czuł czy aktywował wybraną funkcję, a przy włączeniu wyraźnie „klikają”. . Pokrętła i przełączniki obrotowe także kręcą się, gdy przyłoży się do nich odpowiednią siłę. Dzięki temu nie zmieniają pozycji pod wpływem wibracji i nie mogą być przełączone przez przypadek. 

Do włączania i przełączania funkcji kierowcy używają kciuków, dlatego każda kierownica dostosowana jest do konkretnych dłoni. Z tego względu ustawienie przycisków i pokręteł może się nieco różnić. Nawet w przypadku 2 kierowców jadących tym samym bolidem (np. podczas treningów, gdy prowadzi kierowca testowy). 

Zmiana biegów w F1 – nie każdy robi to tak samo

Zmiana biegów jest jedną z podstawowych funkcji, jakie ma kierownica bolidu F1. Przeważnie prawa łopatka służy zawodnikowi do włączenia wyższego, a lewa niższego biegu. Chociaż większość kierowców używa ich według tego schematu, to zdarzają się wyjątki. 

Inaczej korzystał z łopatek Jacques Villeneuve (mistrz świata 1997). Do zmiany biegów używał on wyłącznie tej z prawej strony. Gdy pociągał ją do siebie, włączał wyższe przełożenie, a przy odpychaniu, przełączał bieg na niższy. Lewa łopatka obsługiwała sprzęgło. Takie rozwiązania używał także Robert Kubica, gdy powrócił do Formuły 1. Ze względu na ograniczoną sprawność prawej ręki, biegi zmieniał wyłącznie lewą łopatką.

Zmianę biegów przez podciąganie i odpychanie 1 łopatki preferował też Michael Schumacher w czasach gdy startował dla Ferrari. W jego bolidzie obie dźwigienki miały takie same funkcje, Niemiec używał ich w zależności od potrzeb. Pozwalało mu to na zmianę biegów, nawet gdy trzymał kierownicę jedną  ręką. 

Kierownica F1 ciągle skrywa sekrety

Co jeszcze warto wiedzieć o funkcjach kierownicy, w jaką wyposażony jest bolid F1? Po pierwsze zespoły ciągle poprawiają samochody, co może skutkować pojawieniem się nowych funkcji. Po drugie lista ustawień jest bardzo długa i nikt, poza kierowcami i członkami teamu, nie zna jej w całości. Stajnie F1 starają się ukrywać informacje o swoich rozwiązaniach przed konkurencją. Obecnie regulamin techniczny jest bardzo precyzyjny, więc zdobycie przewagi na torze często zależy od drobnych zmian i szczegółów. 

Na potrzeby kibiców, komunikaty radiowe są dostępne niemal publicznie, więc inżynier wyścigowy porozumiewa się ze swoim kierowcą z użyciem pewnego rodzaju szyfru. Polecenie zmiany ustawień podawane jest w sposób kodowy, by nie zdradzić innym teamom strategii na dany etap wyścigu. W jaki sposób dane ustawienie wpłynie na osiągi i charakterystykę pojazdu jest sekretem. 

Zadbaj o sportowy wygląd swojego auta dzięki Inter Cars!

W Inter Cars kupisz szereg części niezbędnych do tuningu swojego samochodu. Co więcej, znajdziesz u nas filtry powietrza, oleje silnikowe, klocki hamulcowe i wiele innych komponentów, niezbędnych podczas eksploatacji auta. Odwiedź sklep Inter Cars już dziś!