Sprzęgło odśrodkowe to podzespół spotykany w niemal każdym skuterze. Wynika to z prostej i niedrogiej konstrukcji, a także z charakterystyki pracy bezstopniowej przekładni, której jest elementem. Pomimo popularności tego rozwiązania niewiele osób wie, w jaki sposób pracuje ten podzespół jednośladu. Podpowiadamy, czym jest i jak działa sprzęgło odśrodkowe.
Sprzęgło to obowiązkowy element każdego pojazdu napędzanego za pomocą silnika spalinowego. W przypadku skuterów za przeniesienie momentu obrotowego z silnika na tylne koło jednośladu najczęściej odpowiada bezstopniowa przekładnia CVT. Sprzęgło odśrodkowe stanowi kluczowy element tego układu. Rozwiązanie to odznacza się prostą konstrukcją, która jednak nie jest pozbawiona pewnych niedoskonałości. Sprawdź, w jaki sposób działa skrzynia CVT i sprzęgło odśrodkowe, które możesz spotkać w prawie każdym skuterze.
Z tego artykułu dowiesz się m.in.:
- co to jest sprzęgło odśrodkowe;
- jak zbudowane jest sprzęgło odśrodkowe;
- jak działa sprzęgło odśrodkowe;
- co dają modyfikacje sprzęgła w skuterze;
- jakie wady ma sprzęgło odśrodkowe;
- gdzie kupić wysokiej jakości sprzęgło odśrodkowe?
Czym jest sprzęgło odśrodkowe?
Bezstopniowe skrzynie biegów CVT niemal całkowicie zdominowały rynek skuterów, a charakterystyczny dźwięk pracy jednostek napędowych niewielkich jednośladów wynika właśnie z zastosowania tego rozwiązania technologicznego. Szczególnie wśród nowszych konstrukcji niemal na próżno szukać pojazdów wyposażonych w inne rozwiązanie służące do przeniesienia napędu. Sprzęgło odśrodkowe jest kluczowym elementem układu odbierającego moc wytwarzaną przez silnik z wariatora i przekazującego ją na koło jednośladu. Proces ten przebiega bez jakiejkolwiek ingerencji ze strony kierowcy jednośladu.
Bezstopniową przekładnię trudno uznać za nowość, ponieważ już w 1910 r. brytyjska marka motocykli Zenith zastosowała po raz pierwszy to rozwiązanie. Nowinka technologiczna nie spotkała się jednak z zainteresowaniem i przekładnie CVT zostały zapomniane na długie lata. Pod koniec lat 30. XX w. amerykańska marka Salsbury wprowadziła do seryjnej sprzedaży skutery wyposażone w przekładnię automatyczną, lecz z uwagi na wysoką cenę zainteresowanie pojazdami było niewielkie. Dopiero pod koniec lat 80. XX w. na rynek zaczęło trafiać coraz więcej jednośladów z bezstopniową skrzynią biegów, a odśrodkowe sprzęgło do skutera szybko stało się najpopularniejszym rozwiązaniem w tej klasie motocykli.
Sprzęgło odśrodkowe – budowa
Sprzęgło w skuterze stanowi kluczowy element bezstopniowej przekładni CVT stosowanej w większości dostępnych na rynku skuterów. Rozwiązanie to doskonale sprawdza się w niewielkich jednośladach, zapewniając komfort jazdy i łatwość prowadzenia tych pojazdów. Bezstopniowa skrzynia biegów składa się z dwóch kół pasowych przekazujących sobie moc przy pomocy paska lub łańcucha. Oba podzespoły mają klinowaty kształt, lecz różnią się od siebie konstrukcją i zastosowaniami.
Gumowy pasek składa się z metalowego wzmocnienia stanowiącego fundament tego podzespołu, a wierzchnia warstwa wykonana jest z gumy, co zapewnia dobry kontakt z powierzchnią kół pasowych. Natomiast łańcuch wykonany jest najczęściej z niewielkich metalowych ogniw, które mogą się płynnie zginać. Rozwiązanie to stosowane jest zazwyczaj w mocniejszych jednośladach, takich jak Suzuki Burgman 650, Yamaha T-Max 500 czy Kymco AK 550.
Większość skuterów wyposażona jest w silnik o pojemności od 50 do 125 cm sześc. W związku z tym jednoślady nie mogą poszczycić się dużą mocą silnika, więc korzystają z gumowego paska w celu przeniesienia napędu między kołami pasowymi skrzyni biegów. Do najbardziej znanych marek skuterów bez wątpienia należy Piaggio Vespa. Włoskie motocykle, które pozwoliły odbudować kraj. Ciekawy artykuł na ten temat znajdziesz na naszym blogu.
Pierwsze z kół bezstopniowej przekładni biegów jest montowane do wału korbowego i jego rolą jest odbiór mocy wygenerowanej przez silnik. Podzespół składa się z dwóch połówek o kształcie przypominającym talerz, które osadzone są na tym samym wałku. Jednym z talerzy jest wariator, a drugi to przeciwtalerz. Oba podzespoły mają stożkowaty kształt, a w przestrzeni między nimi porusza się pasek lub łańcuch o klinowatym kształcie. Taką samą powierzchnię mają talerze w drugim kole. W zależności od odległości pomiędzy talerzami w każdym z kół zmienia się głębokość położenia paska, a wraz z nią przełożenie mocy generowanej przez silnik.
Za zmianę przełożeń odpowiada montowane w drugim kole sprzęgło odśrodkowe. Budowa tego podzespołu może wydawać się prosta, jednak ma ogromny wpływ na przenoszenie mocy na zębatkę napędową.
Sprzęgło do skutera składa się z promienisto ułożonych bieżni, po których obracają się rolki wywierające nacisk na kosz. Ponadto w konstrukcji tego podzespołu użyto także sprężyny dociskowej, która dociska talerz pełniący funkcję kosza, nazywanego też popularnie dzwonem. Na tym samym wałku co sprzęgło i kosz umieszczony jest także przeciwtalerz, którego funkcją jest statyczne dociskanie paska lub łańcucha do pierwszego talerza. Z drugiego koła pasowego najczęściej przekazywana jest moc na zębatkę napędzającą koło skutera.
Sprzęgło odśrodkowe – zasada działania
Aby zrozumieć, jak działa sprzęgło odśrodkowe, należy prześledzić proces przekazywania mocy wygenerowanej przez jednostkę napędową. W pierwszym kole pasowym, które połączone jest z korbowodem silnika, dystans pomiędzy talerzami zależy od wysokości prędkości obrotowej jednostki napędowej. Z kolei w drugim kole pasowym, czyli tam, gdzie mieści się sprzęgło odśrodkowe, zasada działania pomiędzy stożkowymi talerzami zależy od prędkości obrotowej, z jaką obraca się koło.
Im szybciej kręci się drugie koło pasowe, tym mocniej siła odśrodkowa oddziałuje na rolki umieszczone w bieżniach. W efekcie walcowate rolki wypychane są na zewnątrz, przez co wywierają nacisk na okładziny cierne znajdujące się na koszu sprzęgła. To z kolei zmniejsza dystans pomiędzy talerzami koła pasowego. Im większa siła docisku, tym bardziej na zewnątrz wypychany jest pasek lub łańcuch, co wpływa na bezstopniową zmianę przełożenia.
Sprzęgło odśrodkowe wyposażone jest także w sprężynę dociskową, która przy niewielkich prędkościach niweluje przesuwanie się talerza. Dzięki temu moc przenoszona jest płynnie, co pozwala m.in. na swobodne ruszanie jednośladem oraz stabilność podczas rozwijania większych prędkości.
Czy można zmodyfikować sprzęgło w skuterze?
Prosta konstrukcja, z której słynie sprzęgło odśrodkowe i cała bezstopniowa skrzynia biegów sprawia, że nie brakuje amatorów tuningu tego podzespołu. W porównaniu do stopnia skomplikowania modyfikacji w większych i mocniejszych motocyklach zmiana charakterystyki pracy skutera może wydawać się banalna. Czynności warsztatowe związane z tuningiem niewielkich jednośladów wyposażonych w sprzęgło odśrodkowe ograniczają się w zasadzie do wymiany walcowatych rolek i sprężyn dociskowych.
Jeśli chcesz, aby Twój skuter ruszał z dużą dynamiką, musisz podnieść startową prędkość obrotową. W tym celu wystarczy zdemontować sprzęgło odśrodkowe. Budowa podzespołu sprawia, że wystarczy wymienić rolki na lżejsze, a także zamontować twarde sprężyny dociskowe, aby Twój skuter ruszał znacznie dynamiczniej.
Z kolei w celu zwiększenia ekonomii jazdy poprzez redukcję zużycia paliwa należy wymienić rolki na cięższe, a sprężyny na bardziej miękkie. Wtedy skuter będzie ruszać z niższych obrotów, co charakteryzuje się także mniejszą dynamiką podczas rozpędzania jednośladu. Jeśli planujesz jeździć swoim jednośladem ze sporym obciążeniem, np. często podróżując z pasażerem, możesz zamontować twardsze sprężyny dociskowe, co wpłynie pozytywnie na trwałość układu przeniesienia napędu.
Jakie słabe strony ma sprzęgło odśrodkowe?
Zwolennicy dynamicznej jazdy często zarzucają bezstopniowym skrzyniom biegów ospałą reakcję na dodanie gazu. Jest w tym sporo prawdy, a ostateczny charakter rozwijania mocy szczególnie często zauważalny jest podczas dodawania gazu przy zamkniętej przepustnicy. Wtedy zazwyczaj musi minąć nieco czasu, zanim sprzęgło odśrodkowe i pozostałe elementy przekładni zmienią średnicę obrotu kół talerzowych.
Skrzynie CVT nie słyną z dynamicznego charakteru. W rzeczywistości przekładnie tego typu generują spore straty podczas przekazywania napędu z silnika, które mogą wynosić od 8 do nawet 10 proc. mocy generowanej przez jednostkę napędową. Dla porównania straty w przekazywaniu napędu przez skrzynie manualne wynoszą zazwyczaj od 3 do 5 proc. Ponadto przekładnie ręczne charakteryzują się znacznie większą trwałością. Cóż, komfort jazdy automatem ma swoją cenę – zauważa ekspert Inter Cars.
Bezstopniowe skrzynie biegów montowane w skuterach mają ograniczoną trwałość. O ile sprzęgło odśrodkowe należy do raczej trwałych podzespołów, to po pokonaniu znacznych przebiegów może być konieczna wymiana rolek lub nawet całego wariatora. W przypadku awarii tego podzespołu warto zastanowić się nad montażem tuningowych rolek, które pozwolą dopasować charakterystykę rozwijania mocy przez skuter do Twoich preferencji.
Znacznie wcześniej niż sprzęgło w skuterze zużywają się paski odpowiedzialne za przenoszenie mocy pomiędzy kołami. Trudno się temu dziwić, ponieważ te podzespoły poddawane są dużym przeciążeniom podczas codziennej eksploatacji. Pocieszający jest natomiast fakt, że wymiana wspomnianych rolek, a także paska nie należy do szczególnie kosztownych czynności serwisowych. Ponadto prosta konstrukcja obu podzespołów sprawia, że wielu użytkowników skuterów decyduje się na dokonywanie napraw we własnym zakresie. Pozwala to zaoszczędzić niemałe kwoty na warsztatowej robociźnie.
Gdzie kupić sprzęgło do skutera?
Sprawne sprzęgło odśrodkowe zapewnia bezproblemową eksploatację Twojego skutera. W przypadku zużycia tego podzespołu możesz zdecydować się na jego naprawę lub na zakup nowej części. To drugie rozwiązanie charakteryzuje się poniesieniem większych kosztów, lecz jednocześnie stanowi gwarancję długiego użytkowania bez przykrych niespodzianek. Sprawdź, jakie sprzęgło odśrodkowe będzie pasować do Twojego skutera. Kliknij poniższy link i przekonaj się, jak łatwo i szybko możesz kupić wysokiej jakości części zamienne do Twojego jednośladu w sklepie Inter Cars.
Dobierz części do Twojego skutera!
Sprzęgło odśrodkowe to kluczowy element układu przeniesienia napędu w skuterze
Wysoki komfort jazdy, prosta konstrukcja i niewysokie koszty napraw sprawiły, że bezstopniowe skrzynie biegów stały się rozwiązaniem technicznym spotykanym w zdecydowanej większości nowoczesnych skuterów. Sprzęgło odśrodkowe to jeden z kluczowych elementów automatycznej przekładni, który również charakteryzuje się nieskomplikowaną konstrukcją. Ponadto sprzęgło w skuterze jest łatwe w naprawie i podatne na modyfikacje. To wszystko sprawia, że pomimo dość znacznych strat mocy oraz konieczności serwisowania niektórych podzespołów sprzęgło odśrodkowe wraz z bezstopniową przekładnią cieszą się ogromną popularnością wśród producentów i użytkowników skuterów. Szeroki asortyment części zamiennych do Twojego jednośladu znajdziesz w sklepie Inter Cars.
