Mechanizm rozrządu

Rozrząd – kluczowy element sprawnego układu napędowego

Rozrząd silnika spalinowego to zestaw elementów, które występują we wszystkich silnikach czterosuwowych. Zatem rozrząd spotyka się zarówno w silnikach wysokoprężnych, jak również w benzynowych. Zaniedbania w serwisowaniu tego elementu mogą skutkować poważną awarią, która w skrajnych przypadkach może wymagać wymiany całej jednostki napędowej. Zderzenie się tłoków i zaworów w najlepszym wypadku skutkuje kosztownym remontem.

Rodzaje układów rozrządu

Kompletny układ rozrządu zaworowego składa się nie tylko z elementów odpowiadających za jego napęd, ale też z zaworów, wałków rozrządu, a w niektórych silnikach  również popychaczy zaworowych. W przypadku części zamiennych utarło się jednak stosowanie określenia „rozrząd” na sam napęd rozrządu.

Obecnie najczęściej spotyka się rozrządy napędzane paskiem zębatym lub łańcuchem (w niektórych silnikach zestawem łańcuchów). Znacznie rzadszym rozwiązaniem są rozrządy, których napęd realizowany jest przy pomocy kół zębatych.

Co wchodzi w skład zestawu rozrządu, który podlega wymianie? 

W skład zestawu rozrządu, poza samym paskiem, wchodzą: napinacz, zestaw rolek (zależnie od silnika: rolki napinacza, prowadzące i kierunkowe) oraz pompa wody (pompa cieczy chłodzącej). Tę ostatnią, jeśli napędzana jest przez pasek lub łańcuch rozrządu, należy wymieniać przy każdej wymianie napędu rozrządu. Zestaw łańcucha (łańcuchów) rozrządu różni się od zestawu paska rozrządu. Inna jest na przykład konstrukcja napinacza, w zestawie nie ma też rolek, natomiast są szyny napinające i prowadzące. Szyny określa się czasem mianem ślizgów.

Jak często wymienia się rozrząd?

W przypadku rozrządów napędzanych paskami producenci samochodów podają informacje dotyczące maksymalnego przebiegu i wieku, po jakich zestaw rozrządu należy wymienić – zależnie od tego, co nastąpi pierwsze. Zwykle to co najmniej 60 tys. km oraz 5-7 lat. Często zdarza się jednak, że paski nie są tak wytrzymałe, jak sugerowałyby wytyczne producenta i mechanicy radzą, by skrócić interwał wymiany. Więcej – także do wytycznych niektórych producentów, rekomendujących wymianę paska rozrządu co 180-200 tys. km, trzeba podchodzić z rezerwą. Tak wysokie przebiegi bez konieczności wymiany paska są możliwe przede wszystkim w autach serwisowanych na bieżąco i niepoddawanych dużym obciążeniom.

Inaczej sprawa wygląda w przypadku łańcuchów rozrządu. W niektórych silnikach zdarza się, że wytrzymują one tyle, co cały silnik i samochód – czyli nierzadko kilkaset tysięcy kilometrów. Istnieją też jednak takie jednostki napędowe, w których łańcuchy rozrządu nie należą do trwałych i też wymagają wymiany. Można przyjąć, że jednorzędowy łańcuch rolkowy wytrzymuje do ok. 100 tys. km, natomiast warianty dwurzędowe do 300-400 tys. km. Zaletą łańcuchów jest fakt, że rzadko zdarza się ich nagłe uszkodzenie, takie jak zerwanie. W przypadku problemów z łańcuszkiem rozrządu spada więc ryzyko uszkodzenia zaworów czy tłoków.

Napęd rozrządu – jakie są typowe usterki i jak je rozpoznać?

W przypadku układów opartych na paskach rozrządu nie jest łatwo określić ryzyka na podstawie charakterystycznych objawów. Dlatego tak ważne jest trzymanie się interwałów i skracanie ich w niektórych sytuacjach. Z pewnością do takiej należy zakup używanego samochodu. Jeżeli nie jesteś w stu procentach pewien, kiedy wymieniono pasek rozrządu, nie zwlekaj z zakupem nowego wraz z napinaczami, rolką czy pompą cieczy chłodzącej. Niestety, nadal przy zakupie auta z drugiej ręki występuje ryzyko, że wpisy w książeczce serwisowej nie są zgodne z prawdą.

W silnikach z łańcuchami rozrządu zwykle da się wcześniej zauważyć, że układ nie funkcjonuje, jak należy – jeśli np. łańcuch ulegnie rozciągnięciu, przestawią się fazy rozrządu i silnik pracuje nieprawidłowo. Użytkownicy i mechanicy wspominają też o niepokojących dźwiękach (szczególnie w początkowej fazie pracy silnika – „na zimno”). 

FAQ

Co oznacza termin „silnik bezkolizyjny”?

Pod tym pojęciem kryją się jednostki napędowe, w których zerwanie paska rozrządu nie jest tożsame z uszkodzeniem zaworów, tłoków czy korbowodów. Obecnie takie silniki należą do rzadkości. Trzeba więc uznać jako „silniki kolizyjne” wszystkie wielozaworowe silniki benzynowe (czyli z 3, 4 czy 5 zaworami na cylinder) oraz wszystkie diesle (także z 2 zaworami na cylinder). Do bezkolizyjnych należały natomiast niektóre starsze konstrukcje benzynowe z 2 zaworami na cylinder. 

Jakie są objawy zużytego łańcucha rozrządu?

Do najczęstszych należą: grzechot wydobywający się z silnika (wyraźniejszy wraz ze wzrostem obrotów), zauważalnie mniejsza moc, nierówna praca silnika, zwiększone zapotrzebowanie na paliwo czy błąd czujnika rozrządu (ewentualnie czujnika położenia korbowodu).

Jaki wpływ na trwałość rozrządu ma sposób eksploatacji?

Miejskie warunki, częste przyspieszanie i hamowanie, nie są przyjazne dla układów rozrządu. W dużo lepszej kondycji, dotyczy to łańcuszków i pasków, będą podzespoły pracujące w autach poruszających się na długich trasach, ze stałą prędkością.