Przez dekady silniki z zapłonem samoczynnym (diesle) cieszyły się zasłużoną opinią niezniszczalnych, wręcz pancernych. Niska moc i duża pojemność to recepty na przebiegi przekraczające pół miliona kilometrów bez poważnych awarii. Kiedy okazało się, że starsze konstrukcje nie przystają do nowej rzeczywistości, szukano sposobów na podniesienie sprawności. Wtedy też upowszechniły się silniki wysokoprężne z wtryskiem bezpośrednim – bardziej wydajne od starszych konstrukcji, ale też sprawiające więcej problemów.
Co ciekawe, mimo mniejszej wytrzymałości nowszych diesli niż legendarne wolnossące konstrukcje Mercedesa czy PSA, to i tak pompa wtryskowa uchodzi za nad wyraz wytrzymałą. Wytrzymałą, ale nie pancerną. Pompa wtryskowa wraz z biegiem lat może ulegać awariom. Jak więc rozpoznać, że dzieje się coś złego? Przede wszystkim warto zwrócić uwagę na charakterystyczne objawy, m.in. problemy z rozruchem czy odczuwalny spadek mocy. Jeśli silnik nietypowo pracuje, należy niezwłocznie udać się do mechanika. Awaria pompy wtryskowej może bowiem skutkować zgaśnięciem jednostki napędowej podczas jazdy, a także niemożnością ponownego odpalenia silnika.
Co to jest pompa wtryskowa?
Pompa wtryskowa, czyli inaczej aparat wtryskowy, odpowiada za tłoczenie paliwa pod ciśnieniem do podzespołów, jakimi są wtryskiwacze. Jest to możliwe m.in. dzięki ruchowi i naciskowi tłoczka. Za napęd pompy służy pasek rozrządu. Te mechanizmy sprawiają, że aparat wtryskowy do dziś doskonale spisuje się w jednostkach wysokoprężnych. Choć wcześniej wspomniane wady, takie jak problem z zapłonem, mogą wystąpić wraz z biegiem czasu, samochód wyposażony w silnik z aparatem wtryskowym zwykle jest w stanie przejechać wiele tysięcy kilometrów bez poważniejszych usterek.
Zasada działania pompy wtryskowej
Na początku warto przybliżyć zasadę działania silników wysokoprężnych. To istotne, szczególnie że mocno odbiega od tego, jak pracują benzynowe odpowiedniki. W silniku z zapłonem samoczynnym mieszanka paliwowo-powietrzna po przedostaniu się do cylindrów zostaje sprężona, dzięki czemu dochodzi do zapłonu. Powstała energia sprawia, iż tłoki zaczynają się poruszać. Taki mechanizm umożliwia przeniesienie napędu na wał korbowy, a co za tym idzie – na koła.
Za dostarczanie paliwa odpowiada pompa zasilająca, która transportuje je ze zbiornika do cylindrów. Aparat wtryskowy napędzany przez pasek rozrządu dostarcza olej napędowy za pomocą kilkunastocentymetrowych przewodów do wtryskiwaczy. Aby jeszcze lepiej zrozumieć ten mechanizm, warto dowiedzieć się, na jakie rodzaje podzielona jest pompa wtryskowa. Zasada działania zależy przede wszystkim od budowy.
Pompa wtryskowa – rodzaje
Rozróżnienie pomp wtryskowych wynika ze szczegółów konstrukcyjnych. Choć zastosowanie i cel działania jest podobny, z uwagi na budowę i poszczególne cechy wyróżnia się pompy, takie jak:
- rzędowe pompy wtryskowe,
- pompy rotacyjne.
Pompa wtryskowa – jak jest zbudowana?
Rzędowa pompa wtryskowa charakteryzuje się ustawieniem sekcji tłoczących, jakże by inaczej, w rzędzie. Na uwagę zasługuje oddzielna sekcja tłocząca, która wyposażona jest we własny cylinderek, a ten we własny tłoczek. Ponadto można wyróżnić standardową oraz suwakową rzędową pompę wtryskową. W standardowej pompie tłoczenie paliwa rozpoczyna się, gdy zasłonięty zostaje otwór zasilający przez górną krawędź tłoczka. W dalszej kolejności krawędź sterująca, która odsłania otwór, umożliwia wtryśnięcie określonej dawki paliwa do pompy. Suwakowa pompa rzędowa różni się od standardowej suwakiem umiejscowionym i poruszającym się na tłoczku pompy. To dzięki niemu można zmieniać początek tłoczenia lub wtrysku.
W przypadku pomp rotacyjnych, czyli inaczej rozdzielaczowych, występuje wirujący zespół tłoczący, który zasila przewody ciśnieniowe ustawione w formie gwiazd. Ten typ stosowany jest w niskociśnieniowych układach wtryskowych. Na pompę wtryskową rotacyjną składają się: tłoczki, cylindry i pompa wirnikowa. W tym przypadku wirująca tarcza napędzana jest wałkiem silnika elektrycznego z wirnikiem. Opisywana tarcza ma charakterystyczne wycięcia, w których umieszczone są specjalistyczne rolki. Pomiędzy nimi znajduje się paliwo, które w pierwszej kolejności zostaje sprężone, po czym przedostaje się z pompy pod ciśnieniem. To regulowane jest specjalistycznym zaworem przelewowym, jednocześnie chroniącym paliwo przed zbyt dużym wzrostem ciśnienia.
Pompa wtryskowa – awarie
Jak wspominaliśmy, pompy wtryskowe nie są wieczne, choć byłyby nadużyciem nazywanie ich problematycznymi. Do uszkodzeń dochodzi najczęściej z powodu złej jakości oleju napędowego. Także jakość i wiek oleju silnikowego ma znaczenie. Jeśli w paliwie znajduje się zbyt duża ilość wody lub zanieczyszczeń chemicznych, możliwe jest bardzo szybkie zatarcie pompy, porysowanie jej lub pęknięcie narażonych oraz obciążonych elementów. Mechanicy wspominają też o przeciekach. Objawy tego problemu są widoczne gołym okiem, zatem nieszczelna pompa wtryskowa będzie łatwa do zauważenia. O tym, czym grożą pomyłki podczas tankowania, przeczytasz w jednym z naszych poprzednich wpisów.
Jakie objawy daje uszkodzona pompa wtryskowa?
Wiele usterek daje charakterystyczne oznaki od pierwszych chwil. Uszkodzona pompa wtryskowa nie stanowi wyjątku. Objawy problemów umożliwiają szybkie rozpoznanie awarii. Na co przede wszystkim należy zwrócić uwagę? W przypadku wystąpienia nierównej pracy silnika bądź zauważenia nadmiernej ilości wydzielanych spalin należy niezwłocznie udać się do specjalisty. Oprócz tego warto zwrócić uwagę na rozruch – jeżeli jest utrudniony lub niemożliwy, wskazane staje się wykonanie szczegółowej diagnostyki. Na awarię pompy mogą wskazywać: wyciek paliwa, głośna praca silnika, brak mocy, falujące obroty, a nawet uszkodzenie tłoka bądź zaworu. Awarie aparatu wtryskowego powodują też gaśnięcie nagrzanego silnika i niemożność dodania gazu.
Naprawa pompy wtryskowej
Zanim fachowcy przystąpią do naprawy lub regeneracji pompy wtryskowej, powinni sprawdzić jest stan pod kątem uszkodzeń mechanicznych i nieszczelności. W przypadku gdy da się uruchomić jednostkę napędową, analizuje się pracę silnika (hałas, stabilność obrotów, wibracje) i sprawdza barwę spalin. Istotne znaczenie dla prawidłowej diagnozy i późniejszych prac ma stan filtrów paliwa i powietrza – zdarza się, że po wymianie na nowe, pompa wtryskowa działa jak należy. Fachowców od regeneracji pomp i układów wtryskowych znajdziesz w tym linku.
Jeżeli po przeprowadzeniu wyżej wymienionych testów nie znajdzie się odpowiedzi na pytania o przyczyny problemów z pompą wtryskową, należy ją zdemontować. Kolejny etap to dokładnie mycie (w najlepszych zakładach wykorzystuje się do tego celu myjnię ultradźwiękową). Tak przygotowana pompa poddawana jest bardziej szczegółowym badaniom, które zadecydują o możliwości regeneracji lub naprawy podzespołu.
Ile kosztuje regeneracja pompy wtryskowej?
Koszt regeneracji uzależniony jest od kilku czynników, takich jak: model i producent pompy, zakres uszkodzeń i stopnia trudności. Przy poważniejszych uszkodzeniach, połączonych z wymianą dużej liczby podzespołów, licz się z wydatkiem 1000-2000 zł. W skrajnych przypadkach może się okazać, że od regeneracji bardziej opłacalny okaże się zakup nowej części. A używana pompa wtryskowa? Tutaj zawsze trzeba liczyć się z ryzykiem. To rozwiązane dla hazardzistów.
Wypróbuj płukankę do silnika
Zanim zdecydujesz się na regenerację czy zakup nowej pompy wtryskowej, spróbuj prostszego i znacznie tańszego rozwiązania problemu. Usunięcie nadmiaru osadów w silniku naprawdę może pomóc. Płukanie silnika to prosta czynność, do tego właściwie nieobarczona żadnym ryzykiem. A sporo możesz zyskać. Z pozoru doraźne rozwiązanie może pozwolić Ci na przejechanie kolejnych tysięcy kilometrów. Sprawdzi się też preparat uszczelniający, zapobiegający wyciekom oleju silnikowego.
Spróbuj tego!
Podsumowanie z ciekawostką w tle
Jak wiadomo, silniki wysokoprężne spotyka się nie tylko w autach osobowych. Pompy wtryskowe odpowiadają za sprawną pracę w samochodach dostawczych, ciężarówkach czy maszynach rolniczych, z traktorami na czele.
Silnik z ciągnika rolniczego i auto użytkowe? Okazuje się, że na to rozwiązanie zdecydowano się w czasach późnego PRL-u, kiedy szukano napędu do poczciwego Tarpana. 2,5 litra pojemności, niespełna 50 KM – czy to mogło się udać w 1986 roku? Mogło, gdyby znany z ciągników Ursus silnik był cichszy i oznaczałby się płynniejszym przenoszeniem momentu. Tarpan 239D, nad którym prace rozpoczęto w 1982 roku, nie okazał się hitem. Dziś tę wersję warto traktować jako ciekawostkę, jako przykład „międzygatunkowego przeszczepu”. Produkowany w podpoznańskim Antoninku Tarpan to tylko jedna z wielu motoryzacyjnych ciekawostek z tamtych lat. O innych przeczytasz w naszym wcześniejszym artykule „Najpopularniejsze i najciekawsze samochody PRL”.
