Pojazd uprzywilejowany na drodze – jak się zachować?

Pojawienie się na drodze pojazdu uprzywilejowanego często budzi wśród kierowców niepokój. Wątpliwości dotyczące tego, jak się zachować są jeszcze większe, jeśli jezdnia jest wąska, a pasy zakorkowane. Nie wystarczy wówczas odpowiednia reakcja pojedynczych aut – wszystkie samochody muszą zjechać z drogi we właściwy sposób, tworząc oddzielny pas ruchu dla np. jadącej na sygnale karetki. Między innymi z tego powodu 6 grudnia 2019 r. weszły w życie przepisy dotyczące konieczności tworzenia korytarzy życia. Co to takiego? Nazywa się w ten sposób wolną przestrzeń, pozostawianą przez kierowców w sytuacji, kiedy na drodze pojawi się pojazd uprzywilejowany. Nowe regulacje miały skrócić czas dojazdu służb, a także wzmocnić ich bezpieczeństwo. O tym, jak bardzo było to potrzebne, świadczą statystyki. Tylko w latach 2012-2014 doszło do 280 wypadków z udziałem pojazdów uprzywilejowanych. Same przepisy niewiele jednak zmieniają, jeśli kierowcy nie wiedzą, jak je wykorzystać w praktyce. Sprawdź, co należy zrobić, żeby umożliwić przejazd służbom ratunkowym.

Z poniższego artykułu dowiesz się m.in.:

• Jak prawidłowo rozpoznać pojazd uprzywilejowany?
• Do jakich zasad ruchu drogowego nie muszą stosować się tego rodzaju samochody?
• Co grozi za utrudnienie przejazdu karetce na sygnale?

Pojazd uprzywilejowany według przepisów kodeksu drogowego

W powszechnej świadomości pojazdy uprzywilejowane to przede wszystkim służby ratunkowe, zmierzające na miejsce wypadku lub biorące udział w akcji, od której zależy ludzkie życie. Prawo o ruchu drogowym precyzuje tę kwestię oraz określa, kiedy pojazd jest uprzywilejowany. Zgodnie z nim może nim być samochód lub motocykl należący do:

• policji,
• zespołu ratownictwa medycznego,
• jednostek straży pożarnej,
• Straży Granicznej,
• jednostek ratownictwa chemicznego,
• podmiotów realizujących zadania ratownictwa górskiego,
• podmiotów realizujących zadania ratownictwa wodnego,
• straży miejskich lub gminnych,
• Biura Nadzoru Wewnętrznego,
• Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
• Agencji Wywiadu,
• Centralnego Biura Antykorupcyjnego,
• Służby Wywiadu Wojskowego,
• Służby Kontrwywiadu Wojskowego,
• Służby Więziennej,
• Służby Ochrony Państwa,
• Służby Parku Narodowego,
• Sił Zbrojnych RP,
• Inspekcji Transportu Drogowego,
• Krajowej Administracji Skarbowej.

Przepisy dopuszczają też sytuację, kiedy uprzywilejowany jest pojazd, należący do innych służb niż wymienione wyżej. Niezbędne jest wtedy specjalne zezwolenie, które daje prawo do uczestnictwa w ruchu drogowym na szczególnych zasadach. Wydaje je Ministerstwo Spraw Wewnętrznych.

Za pojazdy uprzywilejowane uznaje się też auta i jednoślady poruszające się w kolumnie – na jej początku i końcu znajdują się wówczas samochody wysyłające sygnały dźwiękowe oraz świetlne (niebieski i dodatkowy czerwony). Takie kolumny najczęściej przewożą ważne osobistości.

Jak rozpoznać pojazd uprzywilejowany?

Każdy pojazd, który uczestniczy w ruchu drogowym na specjalnych warunkach, musi być odpowiednio oznaczony. Tylko wtedy inni kierowcy będą w stanie właściwie zareagować. Prawo wskazuje, jakiego rodzaju sygnały muszą wysyłać takie pojazdy. Są to:

• sygnał świetlny i dźwiękowy,
• włączone światła mijania lub drogowe.

Warto podkreślić, że niezbędne jest ich jednoczesne nadawanie przez pojazd uprzywilejowany (tylko sygnały świetlne nie uprawniają do pierwszeństwa przed innymi samochodami). Jeśli widzisz więc np. radiowóz z włączonym niebieskim światłem (ale bez sygnału dźwiękowego) nie musisz ułatwiać mu przejazdu. Trzeba być jednak przygotowanym, że w każdym momencie radiowóz może włączyć syrenę, co zmieni jego hierarchię na drodze.

Kiedy pojazd jest uprzywilejowany?

Sam fakt przynależenia do określonych służb nie uprawnia do poruszania się po drodze jako pojazd uprzywilejowany. Prawo dopuszcza taką ewentualność tylko, jeśli zaistnieje jedna z wymienionych w ustawie przesłanek. Podstawową jest udział w akcji ratującej ludzkie zdrowie, życie lub mienie, a także konieczność zapewnienia bezpieczeństwa publicznego.

Specjalne warunki na drodze obowiązują też pojazdy wykonujące zadania związane z bezpieczeństwem osób zajmujących najważniejsze stanowiska państwowe. Warunkiem jest przysługiwanie im ochrony, której zasady określają odrębne przepisy.

Żółte sygnały świetlne – co to oznacza?

Jeśli samochód wysyła same sygnały świetlne, może to oznaczać, że należy do zupełnie innej grupy pojazdów. Najczęściej jest to auto służb porządkowych lub modernizacyjnych, co również daje mu specyficzne uprawnienia. Nie jest to jednak pojazd uprzywilejowany.  Jak się zachować widząc taki samochód? Przede wszystkim trzeba zachować szczególną ostrożność – auto może zachowywać się w nietypowy sposób (np. poruszać się po chodniku lub przy lewej krawędzi jezdni). 

Pojazdy specjalne nadają zawsze żółte sygnały świetlne, a ich rozpoznanie jest bardzo proste. Co ważne, kodeks drogowy nie przyznaje im pierwszeństwa przejazdu. Podczas wykonywania manewrów (np. wyprzedzania) stosujesz więc takie same zasady jak w przypadku innych, zwykłych samochodów.

Pojazd uprzywilejowany – jak się zachować na drodze?

Szybkie dotarcie na miejsce zdarzenia wymaga często postępowania wbrew zasadom kodeksu drogowego. Czy to oznacza, że pojazd uprzywilejowany może całkowicie ignorować przepisy? Tak – ustawa uprawnia do niestosowania się do zasad dotyczących ruchu, zatrzymania oraz postoju pojazdów. Nie musi on ponadto podporządkowywać się znakom drogowym lub sygnalizacji świetlnej.

W praktyce, auta i motocykle nadające sygnały dźwiękowe oraz świetlne, mogą np. przejechać na czerwonym świetle, przekroczyć dopuszczalną prędkość, zaparkować w miejscu niedozwolonym, a nawet wjechać w uliczkę pod prąd. Jednocześnie, jest to dopuszczalne zachowanie tylko, jeśli kierowca takiego pojazdu zachowa szczególną ostrożność. Nie jest więc tak, że pojazd uprzywilejowany może nie zwracać uwagi na innych uczestników ruchu drogowego lub narażać ich na niebezpieczeństwo. 

Jakie obowiązki względem samochodów na sygnale mają inni uczestnicy ruchu drogowego? Prawo dokładnie opisuje konkretne zachowania, precyzując też m.in. czy można wyprzedzić pojazd uprzywilejowany. 

Umożliwienie przejazdu

Niemal każdy kierowca prędzej czy później spotka na swojej drodze pojazd uprzywilejowany. Jak się zachować, jeśli słyszysz dźwięk nadjeżdżającej karetki? Mówi o tym art. 9 Prawa o ruchu drogowym. Zgodnie z nim wszyscy znajdujący się w pobliżu uczestnicy ruchu drogowego (więc nie tylko kierowcy) mają obowiązek ułatwić przejazd, a także usunąć się z toru jazdy i w razie potrzeby zatrzymać się. W praktyce musisz zatem sprawdzić, czy służby mają dostateczną ilość miejsca na przejazd oraz dostosować swoje zachowanie do warunków panujących na drodze. 

Podstawowe reguły to:

• jeśli pojazd na sygnale przejeżdża przez skrzyżowanie, to zawsze ma pierwszeństwo (nie ruszasz się z miejsca, nawet kiedy masz zielone światło);
• te same zasady obowiązują pieszych i rowerzystów, którzy muszą zatrzymać się i pod żadnym pozorem nie wchodzić na przejście;
• wjazd na skrzyżowanie jest zabroniony w sytuacji, kiedy nie ma na nim miejsca do kontynuowania jazdy (może to utrudnić przejazd pojazdom uprzywilejowanym);
• kiedy zobaczysz lub usłyszysz pojazd, trzeba od razu podjechać samochodem jak najbliżej zewnętrznej krawędzi jezdni, zostawiając mu miejsce;
• planowanie poszczególnych działań powinno odbywać się niezwłocznie – nie czekaj aż karetka lub radiowóz znajdą się bezpośrednio przy Tobie, lecz przygotuj się wcześniej.

Stworzenie odpowiedniej ilości miejsca może czasami wymagać wykonania niestandardowych manewrów jak choćby wjechanie na krawężnik lub zjechanie na pobocze.

Korytarz ratunkowy

Tworzenie przestrzeni do ruchu pojazdów uprzywilejowanych na jezdniach wielopasmowych wymagało wprowadzenia odrębnych regulacji (wdrożono je w 2019 r.). Zasady ujednoliciły sposób zachowania kierowców, którzy mają obowiązek zjechać z drogi w określony sposób – tak, aby służby posiadały oddzielny pas do przejazdu. Nazywa się je korytarzem ratunkowym lub życia.

Jak to wygląda w praktyce?

• w przypadku jezdni z dwoma pasami ruchu w jednym kierunku, kierowcy poruszający się lewym pasem muszą maksymalnie przybliżyć się do jego lewej krawędzi, jadący prawym pasem – do prawej krawędzi;
• na jezdni z trzema (lub więcej) pasami ruchu w jednym kierunku, kierowcy poruszający się lewym skrajnym pasem zjeżdżają jak najbliżej jego lewej krawędzi, a kierowcy poruszający się pozostałymi pasami – prawej krawędzi.

Korytarz życia może być wykorzystywany tylko, kiedy pojazd jest uprzywilejowany. Nie mogą się nim więc poruszać żadne inne auta. Kontynuowanie jazdy po uprzednio zajmowanym pasie ruchu jest zaś możliwe dopiero po przejeździe samochodu na sygnale.

Wyprzedzanie pojazdu uprzywilejowanego

Wiele wątpliwości wśród kierowców budzi kwestia tego, czy można wyprzedzić pojazd uprzywilejowany. Należy odwołać się tu do przepisów zawartych w art. 24 Prawa o ruchu drogowym. Znajduje się w nich jednoznaczny zakaz wyprzedzania pojazdów uprzywilejowanych na obszarze zabudowanym.

Jak można zauważyć, przepisy podkreślają, że zakaz wyprzedzania dotyczy terenu zabudowanego. Co więc z autostradami lub trasami szybkiego ruchu? Zgodnie z obowiązującym prawem jest to dopuszczalne zachowanie. Oczywiście pod warunkiem, że nie utrudnisz w ten sposób przejazdu służbom. Ułatwienie poruszania się pojazdom na sygnale powinno być priorytetem każdego kierowcy, rozpoczęcie manewru wyprzedzania musi być więc dobrze przemyślane.

Wyprzedzanie pojazdów uprzywilejowanych należy potraktować oddzielnie w kontekście kolumny. Przepisy zabraniają wjeżdżania pomiędzy znajdujące się w niej pojazdy. I nie ma tu znaczenia, czy obszar jest zabudowany, czy też nie.

Pojazdy uprzywilejowane – co grozi za utrudnienie przejazdu?

Osoby, które nie zastosują się do przepisów, muszą liczyć się z konsekwencjami w postaci mandatów. Zgodnie z obowiązującym od 2022 r. taryfikatorem za utrudnienie przejazdu grozi mandat w wysokości od 500 do 5000 zł (dotyczy on nie tylko kierowców, ale wszystkich osób znajdujących się na drodze, w tym pieszych). Naruszenie zakazu poruszania się korytarzem życia może zaś kosztować od 500 do 2500 zł. Wyprzedzanie pojazdu uprzywilejowanego w terenie zabudowanym to kolejne 300 zł. 

Za kolizję z pojazdem uprzywilejowanym, nie zawsze odpowiada zwykły kierowca. Takie sytuacje są oceniane indywidualnie. Pojazdy uprzywilejowane mają szczególne prawa na drodze, ale nie oznacza to, że nie muszą zwracać uwagi na bezpieczeństwo innych uczestników ruchu. Jeśli dojdzie do wypadku, organy ścigania wezmą więc pod uwagę kilka czynników, m.in. czy pojazd nadawał sygnał dźwiękowy i świetlny, czy zachował ostrożność oraz, czy inni uczestnicy ruchu drogowego mieli czas na odpowiednią reakcję – odpowiada ekspert Inter Cars.

Karetki, radiowozy oraz pozostałe pojazdy, którymi poruszają się służby, muszą mieć ważne OC. W sytuacji kolizji z winy pojazdu uprzywilejowanego uzyskanie odszkodowania nie powinno być więc problemem.

Wycisz auto, żeby usłyszeć pojazd uprzywilejowany

Podstawą właściwej reakcji jest jak najszybsze dostrzeżenie zbliżającego się samochodu. A, żeby tak się stało, musisz zarówno zobaczyć, jak i usłyszeć pojazd uprzywilejowany – tylko sygnały świetlne nie stwarzają w końcu obowiązku zjechania z drogi lub zatrzymania się. Lepiej więc zadbać o odpowiednią akustykę w aucie oraz unikać zbyt głośnego słuchania muzyki. Hałas w samochodzie jest bowiem nie tylko męczący, ale też tłumi odgłosy dobiegające z zewnątrz, sprawiając, że wyraźne usłyszenie sygnału dźwiękowego jest o wiele trudniejsze. Największym winowajcą są tu z reguły silnik oraz opony. Fabryczne wyciszenie auta jest zazwyczaj dostępne w samochodach klasy premium. Możesz jednak spróbować samodzielnie wyciszyć auto, korzystając z części zamiennych, akcesoriów i narzędzi dostępnych w sklepie motoryzacyjnym Inter Cars. 

Do poprawy akustyki przydadzą się m.in. części do wygłuszenia pokrywy silnika, podłogi i nadkoli. Znajdziesz je w naszej ofercie. 

Zadbaj o bezpieczeństwo i przepuść pojazd uprzywilejowany

Szybka reakcja na widok samochodu na sygnale to obowiązek każdego uczestnika ruchu drogowego. Znajomość aktualnych przepisów umożliwia zaś ich wykorzystanie w praktyce. Konieczność tworzenia korytarza ratunkowego istnieje w polskim prawie od kilku lat, dlatego kierowcy nie zawsze jeszcze wiedzą, jak się zachować, kiedy na drodze pojawi się pojazd uprzywilejowany. Zwiększanie świadomości jest ważne nie tylko dla bezpieczeństwa, ale pozwoli też uniknąć problemów. Umyślne zablokowanie przejazdu w takiej sytuacji może skończyć się mandatem oraz skierowaniem sprawy do sądu. Prawidłowe postępowanie na drodze zależy także od czujności uczestników ruchu. Zbyt głośne słuchanie muzyki przez kierowców lub pieszych utrudni rozpoznanie w porę pojazdu uprzywilejowanego. Zadbaj o to, poprawiając akustykę w aucie i pamiętaj o obowiązujących przepisach, a ułatwisz służbom dotarcie na czas.