Uszkodzony zawór EGR może sprawić sporo problemów oraz zauważalnie wpływać na osiągi auta. I choćby dlatego warto zastanowić się, czy dobrym rozwiązaniem okaże się jego profilaktyczne usunięcie, zaślepienie lub wyłączenie. Czy to legalne i jaki będzie może mieć wpływ na Twój samochód? Odpowiedzi na te i inne ważne kwestie związane z układem EGR znajdziesz w naszym artykule.
Układ EGR (ang. Exhaust Gas Recirculation – „recyrkulacja spalin”) nie jest nowością i do dziś budzi wiele kontrowersji wśród kierowców. Sceptycy wskazują, że to rozwiązanie – znane już w latach 70. XX w. – ma negatywny wpływ na dynamikę jazdy i prowadzi do zwiększonego odkładania się nagaru. Natomiast gdy działa prawidłowo, pomaga w usuwaniu ze spalin szkodliwych związków, zwłaszcza tlenków azotu (NOx). Wobec tego warto wiedzieć, jak działa EGR, co to jest recyrkulacja spalin oraz jak faktycznie wpływa na eksploatację auta.
Z artykułu dowiesz się m.in.:
- Czym jest zawór EGR?
- Jaką funkcję pełni zawór EGR?
- Jak działa EGR?
- Czy można i warto usunąć zawór EGR?
- O najpopularniejszych awariach zaworu EGR.
Zawór EGR – co to jest?
Od wielu lat EGR w samochodzie to praktycznie standard zarówno w silnikach benzynowych, jak i diesla. Jednym z nielicznych współczesnych przykładów jednostki napędowej, w której nie występuje zawór EGR, jest motor 3.6 Pentastar, używany jeszcze do niedawna w modelach Chryslera czy w Fiacie Freemont. Ten silnik nie zdobył popularności na polskim rynku. Większość współczesnych aut jest jednak wyposażona w układ EGR. Co to takiego i jaki jest cel jego zastosowania?
Recyrkulacja spalin w silniku oznacza zawrócenie części gazów wydechowych z powrotem do komory spalania. Są one chłodzone i mieszane z powietrzem z układu dolotowego. Zastosowanie EGR powoduje przyspieszenie odparowywania paliwa, obniżenie temperatury, w której spala się uboga mieszanka paliwa z powietrzem (co redukuje ilość powstających tlenków azotu), a także utlenienie niespalonych węglowodorów (HC).
Sam zawór EGR to jedynie element całego układu recyrkulacji. W starszych silnikach spotkasz jego pneumatyczną wersję, operującą jedynie w dwóch skrajnych położeniach bez możliwości płynnej regulacji ilości ponownie wykorzystywanych spalin. Stało się to wykonalne wraz z pojawieniem się systemów elektronicznego sterowania zaworem. Obecnie w większości jednostek napędowych ilość gazów wydechowych cofanych przez EGR do komory spalania zależy od parametrów pracy silnika.
Zawór EGR – do czego służy?
Rola EGR w benzynie i w dieslu jest dokładnie taka sama. Układ stanowi swego rodzaju pomost między kolektorem wydechowym a dolotowym. Zawór recyrkulacji spalin to jego centralna część. Na to, w jakim stopniu zawór EGR jest otwarty, wpływa ilości gazów wydechowych, które ponownie zostaną wykorzystane w procesie spalania. Warto jednak mieć na uwadze, że nie są to duże ilości. Cofnięciu podlega zwykle od 5 do 15 proc. wszystkich spalin, ale wartość ta może rosnąć w zależności od silnika i warunków jego użytkowania.
Za podstawowy cel zastosowania EGR uchodzi spełnienie norm czystości spalin. W przypadku silników diesla szczególnego znaczenia nabiera redukcja emisji rakotwórczych tlenków azotu. Wynika to z faktu, iż cofnięte do dolotu gazy wydechowe obniżają zawartość tlenu w powietrzu trafiającym do cylindrów. W związku z tym obniża się temperatura zapłonu, ale też mniej tlenu ma szansę w ogóle związać się z azotem. Tak samo działa to w jednostkach benzynowych. W dużym uproszczeniu można stwierdzić, że zanieczyszczenie powietrza w dolocie pomaga oczyścić spaliny.
Zawór EGR – zasada działania
Stosunkowo prosta zasada działania w połączeniu z dobrymi rezultatami w oczyszczaniu spalin to duża zaleta EGR. System recyrkulacji w większości przypadków działa pasywnie, wobec czego trudno go uznać za nadmierne skomplikowanie konstrukcji silnika. Mimo to zawór EGR wywołuje wiele negatywnych emocji, zwłaszcza wśród kierowców przyzwyczajonych do klasycznych rozwiązań. Sceptycyzm często budzi jednak to, że o tym, jak działa zawór EGR, decyduje układ elektroniczny. Niestety, w dobie wyśrubowanych norm emisji nie ma już możliwości zastosowania w pełni mechanicznego rozwiązania tego problemu.
Wobec tego, jak działa EGR we współczesnym silniku? Gazy spalinowe opuszczające cylinder po cyklu pracy trafiają do kolektora wydechowego. Choć jego główny przewód prowadzi do wydechu, istnieje też dodatkowa odnoga, do której kieruje się część gazów (o tym, jak wiele, decyduje przede wszystkim stosunek przekroju przewodów powietrznych). Kiedy zawór EGR jest otwarty, część spalin z kolektora wydechowego trafia za jego pośrednictwem do przewodu wchodzącego do kolektora dolotowego.
Kiedy zawór EGR znajduje się w pozycji zamkniętej, blokuje on w całości przepływ gazów między kolektorem wydechowym a dolotowym. Zmiana stopnia jego otwarcia przekłada się wprost na zwiększanie bądź zmniejszanie ilości spalin trafiających do dolotu, a zatem i dalej ponownie do komór spalania. Sterownik analizuje pracę silnika, tak by odpowiednio dobrać otwarcie zaworu. Przykładowo, EGR pozostaje zamknięty, jeżeli jednostka napędowa pracuje na biegu jałowym lub jest nierozgrzana. Recyrkulacja dużej ilości spalin mogłaby w takim przypadku doprowadzić do zduszenia silnika.
Zazwyczaj największy stopień otwarcia zaworu obserwuje się w średnich zakresach obrotów przy umiarkowanym obciążeniu silnika. Dzieje się tak, ponieważ z braku tlenu spaliny cofnięte przez zawór EGR nie biorą udział w cyklu pracy, a jedynie częściowo wypełniają komorę spalania. Oznacza to, iż przy dużym obciążeniu silnika wysoki stopień recyrkulacji przekładałby się na pogorszenie osiągów, przeszkadzając w osiągnięciu pełnej mocy.
Zawór EGR – elementy i budowa
W większości samochodów kolektory dolotowy i wydechowy umiejscowione są blisko głowicy silnika, w niedużej odległości od siebie. Ponieważ układ recyrkulacji jest stosunkowo krótki zazwyczaj gdzieś w pobliżu kolektorów montuje się też zawór EGR. Gdzie się znajduje, zależy oczywiście od konstrukcji silnika, ale najczęściej można go znaleźć na górze jednostki napędowej. Takie położenie ułatwia dostęp.
Zawór EGR zwykle składa się z dwóch zasadniczych części – mechanicznego zaworu oraz jego sterowania. Ten pierwszy ma zwykle formę zawora grzybkowego, który przesuwając się wewnątrz obudowy, otwiera i zamyka przepływ między kolektorem wydechowym a dolotowym. Sterowanie EGR to zazwyczaj jedno z dwóch rozwiązań. Siłownik podciśnieniowy porusza zaworem, wykorzystując podciśnienie z dolotu. Drugą opcję stanowi silniczek krokowy umożliwiający precyzyjne ustawienie zaworu przez komputer.
Oczywiście wszystkie komponenty zaworu EGR muszą być wykonane z materiałów zapewniających wysoką trwałość w wysokich temperaturach, w przypadku gazów spalinowych dochodzących często do kilkuset stopni. Z tego też względu, zwłaszcza w silnikach z turbosprężarką, czułych na zmiany temperatury powietrza docierającego do silnika, stosowana bywa dodatkowa chłodnica obniżająca temperaturę spalin trafiających do dolotu. Często spotykanym elementem jest też filtr EGR, który przechwytuje większe cząstki, obniżając ryzyko ich ponownego zassania do cylindrów.
Zawór EGR – najpopularniejsze awarie
Niezależnie od tego, czy Twój silnik to benzyna czy diesel, EGR będzie narażony na podobne awarie czy zużycie. Największym i najczęstszym problemem okazuje się jego zanieczyszczenie. Odkładający się nagar twardnieje pod wpływem wysokiej temperatury, tworząc skorupę. W wyniku zaniedbań zwęża ona światło przewodów układu EGR i może poważnie uszkodzić zawór recyrkulacji spalin. Silne zabrudzenie wpływa bowiem negatywnie na jego pracę, obciążając nadmiernie elementy sterujące.
Istnieją jednak sposoby zapobiegania awariom EGR. Zawór oraz cały układ powinno się co jakiś czas czyścić, by nie dopuścić do odłożenia nagaru. Żywotność części poprawia również stosowanie dobrej jakości paliw czy oleju silnikowego. Jest to o tyle ważne, że koszt samego zaworu wynosi — w zależności od silnika — od kilkuset do nawet kilku tysięcy złotych. Z tego względu niektórzy kierowcy decydują się usunąć zawór EGR. Objawy po przeprowadzeniu takiej operacji to częste błędy sterownika silnika, a także podwyższenie emisji spalin.
Warto też pamiętać, że każda modyfikacja silnika prowadząca do zwiększenia szkodliwości gazów wydechowych jest nielegalna. Tak jak nie wolno wycinać filtrów DPF, tak też niezgodne z prawem będzie usunięcie EGR. Objawy, takie jak pozorna poprawa dynamiki auta, niewątpliwie zachęcają do wykonania takiej operacji. Nie mogą jednak przysłonić faktu, że wykrycie tego typu modyfikacji grozi wysoką karą. Znacznie lepiej więc właściwie eksploatować samochód, regularnie czyścić układ recyrkulacji, a w razie potrzeby wymieniać zawór.
Jakie objawy świadczą o uszkodzeniu zaworu EGR?
Wiedząc, do czego służy zawór EGR, jak działa i na jakie problemy jest narażony, masz szansę łatwo zidentyfikować narastający problem. Pierwszym powodem do niepokoju są problemy z rozwinięciem pełnej mocy silnika – często to wynik odkładania nagaru, nie tylko na zaworze EGR, lecz również innych komponentach silnika. Zaniedbanie może doprowadzić do zablokowania układu recyrkulacji.
Jeżeli doszło do tego w pozycji zamkniętej, raczej nie odczujesz zmiany w dynamice auta, gdyż spaliny nie będą trafiały z powrotem do dolotu. Jednak istnieje duża szansa, że check engine powiadomi Cię o takiej awarii EGR. System recyrkulacji niekiedy blokuje się też w pozycji otwartej. Wówczas przez cały okres pracy do układu dolotowego trafia maksymalna osiągalna ilość spalin. Skutkuje to stosunkowo łatwymi do zidentyfikowania problemami w pracy silnika.
Zawór EGR zablokowany w pozycji otwartej odpowiada za nierównomierną pracę silnika na biegu jałowym i przed osiągnięciem temperatury roboczej. Ponadto problem stanowią trudności w odpalaniu oraz większe ryzyko zduszenia jednostki napędowej. Kolejny objaw awarii to trudności w przyspieszaniu – sprawny EGR odcina dopływ spalin przy dużym obciążeniu, by motor łatwiej rozwinął pełną moc. Dopływ pozbawionych tlenu spalin oznacza w takiej sytuacji dodatkowe utrudnienie dla silnika. Zawór EGR zablokowany w pozycji otwartej odpowiada za nierównomierną pracę silnika na biegu jałowym i przed osiągnięciem temperatury roboczej.
Zawór EGR — wady i zalety
Układ EGR w samochodzie odgrywa bardzo istotną rolę – poprzez cofanie części spalin do dolotu przy umiarkowanym obciążeniu silnika pomaga zredukować emisję szkodliwych gazów do atmosfery. Choć takie rozwiązanie jest powszechnie stosowane od lat 70. XX wieku, wielu kierowców wytyka jego wady. Sceptycy wskazują przede wszystkim na negatywny wpływ na osiągi. Cena części zamiennych też bywa stosunkowo wysoka. Z tego względu niektórzy decydują się na nielegalną operację usunięcia EGR.
Warto jednak pamiętać, że większość współczesnych jednostek napędowych została zbudowana w taki sposób, że ich integralną część stanowi właśnie zawór EGR. Kontrolka check engine to w praktyce najmniejszy problem, jaki może się pojawić po usunięciu układu. Taka operacja grozi również przechodzeniem silnika w tryb awaryjny.
W praktyce zawór EGR wykazuje podkreślane przez przeciwników tego rozwiązania wady, wyłącznie gdy jest niesprawny. Największym problemem eksploatacyjnym okazuje się w tym przypadku odkładanie się nagaru. Z czasem zalepia on przewody układu oraz sam zawór. Prowadzi to do zwężenia światła przewodów przekładającego się na utrudnienie przepływu powietrza, a także do blokowania pracy zaworu. Jeżeli do jego awarii dojdzie w pozycji otwartej, skutkuje to nieregularną pracą silnika i obniżeniem dynamiki. W takiej sytuacji najlepiej udać się do porządnego, niezależnego warsztatu.
Jak zmniejszyć ryzyko awarii EGR?
Prawidłowa eksploatacja auta pozwala jednak zmniejszyć ryzyko wystąpienia awarii, a zatem uniknąć wysokich kosztów wymiany części i niekorzystnych objawów odkładania nagaru. Warto okresowo (co kilkadziesiąt tysięcy kilometrów) czyścić z nagaru cały układ EGR w samochodzie. Można też zmniejszyć odkładanie sadzy, stosując dobrej jakości paliwa i dbając o ogólną kondycję jednostki napędowej – przy spalaniu oleju silnikowego nagaru powstaje więcej.
Trudno jest jednoznacznie wskazać wady elementu takiego jak zawór EGR. Większość zarzutów tyczy się objawów jego niesprawności. Sama część zwykle jest w miarę bezproblemowa, a sporadyczne czyszczenie dodatkowo przedłuża jej żywotność. Natomiast warto przypomnieć istotne zalety tego stosunkowo prostego rozwiązania. Recyrkulacja części spalin pomaga w zauważalnym obniżeniu emisji szkodliwych produktów spalania paliwa, w tym rakotwórczych tlenków azotu czy węglowodorów.
Produkty rekomendowane przez mechaników współpracujących z Inter Cars
Obecnie zawory EGR spotyka się w samochodach niemal każdej marki. Spytaliśmy więc naszych fachowców, który zawór EGR wybrać w przypadku awarii. Oczywiście mechanicy pod żadnym pozorem nie zalecają odłączenia, zaślepienia czy usunięcia EGR. Trzeba dodać, że cztery wymienione propozycje to tylko ułamek z godnej polecenia oferty sklepu Inter Cars:
– zawór EGR VDO A2C59507762, pasujący do wielu modeli takich marek, jak: Skoda, Volkswagen, Audi i Seat;
– zawór EGR Pierburg 7.22946.34.0, montowany w Fiatach, Alfach Romeo i Lanciach;
– zawór Delphi EGR EG10396-12B1, polecany do samochodów marek: Citroen, Peugeot, Lancia i Fiat;
– zawór EGR Denso DEG-0104, przeznaczony do kilku modeli marki Toyota.
Podsumowanie
Obecnie rzadkością są już silniki spalinowe, w których nie został zastosowany zawór recyrkulacji spalin. Dlatego też tak ważne jest, by wiedzieć, jaką funkcję pełni on w samochodzie, jak go właściwie eksploatować i po czym rozpoznać wczesne objawy zużycia. Choć czasem kuszące może wydawać się zupełne usunięcie zaworu EGR, lepiej powstrzymać się przed takim zabiegiem, gdyż korzyści z jego przeprowadzenia są tylko pozorne.
Najważniejsze pytania:
Za co odpowiada zawór EGR?
Rolą zaworu EGR jest oczyszczanie spalin, szczególnie z tlenków azotu.
Czym grozi awaria systemu EGR?
Usterki związane z EGR mogą wpływać na nierówną pracę i spadek mocy silnika oraz na znaczne podwyższenie zawartości szkodliwych substancji w spalinach.
Czy można usunąć EGR?
Demontaż systemów odpowiadających za oczyszczanie spalin, w tym EGR i PDF, jest nielegalny.
