Każdy z nas doskonale zna odgłos piszczących hamulców. Każdy z nas również wie, że często trudno znaleźć jego konkretną przyczynę. Co więcej, nawet sami producenci elementów układu hamulcowego dokładnie nie wiedzą, jak skutecznie wyeliminować niepożądane dźwięki. W czym może leżeć problem?
W hierarchii systemów, od których zależy bezpieczeństwo jazdy samochodem, układ hamulcowy (na równi z oponami) zajmuje pierwsze, najważniejsze miejsce. Dlatego musi pracować bez zarzutu i najlepiej bez niepotrzebnych odgłosów. Przypomnijmy pokrótce, na czym polega proces hamowania oraz działalnie hydraulicznych hamulców tarczowych w samochodzie, by lepiej zrozumieć, dlaczego pracy hamulców mogą towarzyszyć irytujące dźwięki.
Na czym polega hamowanie?
Proces hamowania polega na zamianie energii kinetycznej pojazdu na energię cieplną i następnie rozpraszanie jej w powietrzu. Hamowanie odbywa się w skutek tarcia pomiędzy klockiem a powierzchnią tarczy hamulcowej. W najbardziej typowych hamulcach, spotykanych w samochodach osobowych, z chwilą naciśnięcia na pedał uruchamiany jest tłok pompy hamulcowej wytwarzającej ciśnienie hydrauliczne. W przypadku hamulców tarczowych, które w znacznej większości zdominowały układy hamulcowe aut osobowych, ciśnienie uruchamia zacisk, w nim zaś tłoczek lub tłoczki dociskają klocki do tarczy hamulcowej. I właśnie w tym momencie może pojawić się pisk, ale nie zawsze musi on wynikać ze złej kondycji hamulców.
Dlaczego hamulce piszczą?
To, co słyszymy jako pisk podczas hamowania, jest spowodowane wibracjami elementów układu hamulcowego, a konkretnie klocków hamulcowych. Te wibracje mają rozmaite częstotliwości, a niektóre z nich ludzkie ucho dobiera właśnie jako pisk – jego intensywność zależy w dużej mierze od materiału ciernego, z którego jest wykonany klocek.
Co w hamulcach piszczy?
Najprostsza i najkrótsza odpowiedź na powyższe pytanie brzmi – klocki. Jednak to nie zawsze one są źródłem problemu. Jak wspomnieliśmy, pisk to wibracja, a za wibrację klocków hamulcowych przy hamowaniu może być odpowiedzialnych wiele innych elementów.
Najczęstszym podejrzanym w tym przypadku jest zacisk hamulca. Jego przekrzywienie, brak smarowania prowadnic albo zaklinowanie sprawia, że klocki nie mają zapewnionego optymalnego przylegania do tarczy hamulcowej i podczas hamowania wpadają w silne wibracje.
Za drgania klocków dosyć często odpowiedzialna jest również tarcza hamulcowa. Jak wiadomo, tarcze zużywają się wolniej niż klocki, dlatego często się zdarza, że nowe klocki pracują już na częściowo zużytej (wyrobionej) tarczy. To sprawia, że klocki nie przylegają idealnie do tarczy, która na obrzeżach ma wyrobione ranty, a to może prowadzić do powstawania drgań i pisku. Z tego powodu wyrównanie tarcz przy wymianie klocków powinno być czynnością standardową, gdyż nierówności tarczy, nawet niewielkie, mogą spowodować, że nowe okładziny nie będą już nigdy prawidłowo z nimi współpracowały. Tylko doświadczony mechanik oceni, czy stan tarcz pozwala na bezproblemową eksploatację z nowymi klockami, czy potrzebna jest ich wymiana lub wyrównanie. Z tego względu nawet pozornie prostą czynność jak wymiana klocków z pewnością lepiej wykonać w warsztacie.
W wielu pojazdach przy osadzaniu klocków hamulcowych w zaciskach stosuje się tzw. podkładki antywibracyjne, które powinny niwelować nadmierne drgania. Coraz częściej w budowie samych klocków hamulcowych stosowana jest warstwa pośrednia pomiędzy płytką nośną a materiałem ciernym. Służy ona do dodatkowego wytłumienia drgań (pisków) klocka oraz do polepszenia połączenia pomiędzy płytką i okładziną.
Trzeba jednak zaznaczyć, że w większości przypadków nagłe pojawienie się piszczenia podczas hamowania oznacza zazwyczaj konieczność wizyty w serwisie. Pisk może być efektem nadmiernego zużycia okładzin ciernych klocka, kiedy metalowe elementy zaczynają trzeć o tarczę, wpadają w rezonans i hałasują… Niektóre typy klocków hamulcowych tuż przed zakończeniem użytkowania wydają ostrzegawczy dźwięk podobny do gwizdu i w tym momencie trzeba je wymienić. Pisk to również efekt zaniedbanego układu hamulcowego – nagromadzony w zacisku pył hamulcowy, uszkodzenia tarczy hamulcowej, przegrzanie (zeszklenie) materiału ciernego – prowadzą do powstania niepożądanych odgłosów w trakcie hamowania.
Inne przyczyny piszczących hamulców
W przypadku niektórych samochodów (np. Peugeota 206) piszczące klocki to nagminny i trudny do wyeliminowania problem wynikający z konstrukcji układu hamulcowego (zespołu zacisku i tarczy), w przypadku innych niepożądane dźwięki przy hamowaniu pojawiają się sporadycznie lub w określonych okolicznościach np. po dłuższym przestoju samochodu. Praktyka pokazuje, że piszczenie to cecha „wrodzona” niektórych modeli klocków hamulcowych, a dokładniej konfiguracji klocek – tarcza hamulcowa. Pisk jest też charakterystyczny dla układów hamulcowych o sportowej charakterystyce. Klocki sportowe „na zimno” będą zazwyczaj piszczeć, co wynika ze specyficznego składu okładziny ciernej – twardszej i przystosowanej do pracy w wyższych temperaturach.
Na zakończenie należy jeszcze raz podkreślić, że w większości przypadków pisk przy hamowaniu – i to nawet delikatnym – powinien być niepokojącym sygnałem i przesłanką, by udać się do serwisu. Nie możemy liczyć, że hałas ustąpi samoczynnie, mimo że pozornie pojawił się bez przyczyny. Przyczyna istnieje zawsze, a jako że jest związana z układem hamulcowym, może oznaczać zagrożenie dla naszego bezpieczeństwa. Na wszelki wypadek przyczynę lepiej sprawdzić w warsztacie.
