Zawieszenie motocyklowe – co powinieneś o nim wiedzieć?

Jazda na motocyklu to nie tylko codzienne przemieszczanie się z punkt A do B, ale też sposób na ciekawe spędzanie czasu. Motocykl może służyć też do rekreacji, sportu i turystyki. Aby móc w pełni skorzystać z uroków poruszania się tego rodzaju pojazdami, warto znać ich budowę, sposób działania podzespołów czy metody sprawdzenia ich sprawności. Jak zbudowane jest zawieszenie motocyklowe? Jakie rozwiązania są stosowane? Jak je sprawdzić, konserwować i obsługiwać? Wszystkiego dowiesz się z tego kompleksowego poradnika.

Pierwsze motocykle nie miały rozbudowanego zawieszenia. Wyposażone w silnik i wzmocnione ramy rowerowe, które miały sztywne widelce. Jeszcze przed pierwszą wojną światową większość nowych pojazdów wyposażano w przednie zawieszenie. Rzadziej spotykane było resorowanie tylnego koła. W mniejszych konstrukcjach sztywne zawieszenie tylne można było spotkać jeszcze w latach 60. XX wieku. Dzisiaj nawet małe motocykle i motorowery muszą mieć zawieszenie resorowane nie tylko ze względu na komfort jazdy, ale także bezpieczeństwo. Zawieszenie w motocyklu umożliwia kołom stały kontakt z podłożem, nawet nierównym. Dzięki temu pojazdem można kierować, hamować i przyspieszać. W jaki sposób producenci realizują tę funkcję?

Z tego artykułu dowiesz się między innymi:

• Jak skonstruowane jest przednie zawieszenie motocykla?
• Jakie rozwiązania techniczne znajdziesz w tylnym zawieszeniu?
• Jak sprawdzić stan techniczny przedniego i tylnego zawieszenia?
• Czy serwis zawieszenia jest konieczny od razu po zauważeniu awarii?

Przednie zawieszenie motocyklowe – przegląd rozwiązań

Przez niemal 150 lat historii motocykli powstało wiele różnorodnych pomysłów na przednie zawieszenie motocykla. Konstruktorzy wiedzieli, jak ważny jest ten element i przykładali do niego bardzo dużą wagę. Jakie rozwiązania możesz spotkać w motocyklu?

Zawieszenie przednie z widelcem teleskopowym

Najpopularniejszym obecnie sposobem konstruowania przedniego zawieszenia motocykla jest stosowanie widelca teleskopowego. To urządzenie, które składa się z zamontowanych po obu stronach koła rur. W ich wnętrzu znajdują się amortyzatory gazowo-olejowe, a często także sprężyny śrubowe odpowiedzialne za resorowanie. Innym rozwiązaniem jest widelec ze sprężyną na zewnątrz amortyzatora. Taka konstrukcja jest prostsza w budowie i naprawie. 

Typowe przednie zawieszenie motocyklowe montowane jest rurą cylindrową do osi koła. Tłoczysko amortyzatora, na którym niekiedy znajduje się sprężyna, mocuje się do główki ramy. Tego typu konstrukcja jest prosta, tania i lekka i przez to powszechnie stosowana.

Rzadziej spotykana odmiana widelca teleskopowego to jego wersja odwrócona. W takim przypadku przy osi koła znajdują się tłoczyska. Dzięki temu osiąga się redukcję masy nieresorowanej przedniego koła, co wpływa pozytywnie na trakcję i prowadzenie. Taka konstrukcja pozwala też na zwiększenie sztywności zawieszenia. Wadą odwróconego widelca jest większa podatność na wycieki i mniejsza trwałość teleskopów. Aby zniwelować te przypadłości, projektuje się je z użyciem bardziej zaawansowanych technologii, przez co są droższe. Odwrócone widelce spotyka się przede wszystkim w motocyklach terenowych i enduro, a także w niektórych z klasy sportowej.

Przednie zawieszenie motocykla z wahaczami

Rozwiązaniem obecnie stosowanym dość rzadko, ale niegdyś bardzo popularnym, jest przednie zawieszenie z wahaczem. W takiej konstrukcji koło zawieszone jest na wahaczu połączonym z elementem nośnym. Ten z kolei tworzy konstrukcję zawieszenia z rurkami prowadzącymi do główki ramy i kierownicy. 

Najczęściej używano wahacza wleczonego, czyli takiego, w którym punkt mocowania wahacza znajduje się przed osią koła. Znana marka pojazdów z tym rozwiązaniem to motocykle Indian, wyposażone w wahacz wleczony połączony z resorem piórowym jako elementem amortyzującym. Ten typ zawieszenia stosowany jest do dziś we włoskich skuterach Piaggio Vespa, gdzie montowano pojedynczy wahacz. W tym przypadku konstrukcja zawieszenia inspirowana była rozwiązaniami lotniczymi.

Rzadziej spotyka się konstrukcje zawieszenia z wahaczami, gdzie punkt mocowania jest za lub w osi koła. Takie zawieszenie można spotkać w motocyklu Ural czy Honda Super Hub. 

Trapezowe przednie zawieszenie motocyklowe

Tak zwany trapez to jedno z klasycznych rozwiązań przedniego zawieszenia motocyklowego. Zaczęto go montować w na początku XX wieku. Dzisiaj to rozwiązanie spotykane w modyfikowanych motocyklach w stylu chopper i custom z powodu ciekawego, klasycznego wyglądu. 

Zawieszenie trapezowe nie wymaga użycia elementów hydraulicznych, dlatego było bardzo popularne na początku historii motoryzacji. Każda strona zawieszenia składa się z dwóch trójkątów z cienkich rurek lub prętów razem tworzących kształt zbliżony do trapezu. Podłączone są one do krótkiego wahacza połączonego z główką ramy. Dzięki temu zawieszenie trapezowe może być ruchome. Za amortyzację i resorowanie odpowiada umieszczona pod wahaczem sprężyna działająca na ściskanie. 

Zawieszenie trapezowe jest bardzo proste konstrukcyjnie, jednak mało skuteczne. Ma duży ciężar i zajmuje sporo miejsca, dlatego dziś rzadko stosuje się je w fabrycznych motocyklach.

Przednie zawieszenie motocykla ze zwrotnicą wewnętrzną

To z pewnością najrzadziej spotykany z opisywanych rodzajów zawieszenia. Pod względem konstrukcji przypomina ono zawieszenie samochodowe z wahaczem wzdłużnym. 

W poprzednio opisanych rozwiązaniach kierownica motocykla zawsze była bezpośrednio połączona z kołem. W zawieszeniu ze zwrotnicą wewnętrzną kierownica musi być połączona z kołem za pomocą przekładni lub cięgien.

Wahacz wzdłużny zamocowany jest do dolnej części ramy i połączony z krótkim amortyzatorem. Koło zawieszone jest na zwrotnicy poruszanej przez układ kierowniczy. Taka konstrukcja zawieszenia przedniego nie jest elementem niezależnym od ramy motocykla. Ponadto w odróżnieniu od poprzednio opisywanych rozwiązań wahacz nie skręca razem z kołem. Pozostaje w stałej pozycji, jak w samochodzie. 

Zawieszenie motocyklowe tej konstrukcji było montowane tylko w kilku seryjnie produkowanych motocyklach. To między innymi Yamaha GTS1000 i Bimota Tesi, oba produkowane w latach 90. XX w. Można było je spotkać także w historycznych motocyklach wyścigowych. Mimo że rozwiązanie to zapewniało wysokie osiągi, poziom skomplikowania takiej konstrukcji spowodował, że nigdy nie zyskała ona większej popularności.

Tylne zawieszenie motocykla – rozwiązania konstrukcyjne

Tylne zawieszenie przyjęło się w konstrukcji motocykli nieco później niż przednie, z tego powodu mniej jest popularnych metod jego konstrukcji. Już najwcześniejsze znane seryjne pojazdy z resorowanym tylnym kołem miały przeważnie jedno z dwóch rozwiązań. 

Zawieszenie suwakowe

Zawieszenie suwakowe składa się z amortyzatorów nurnikowych wspieranych na sprężynach. Zamocowanych do dwóch znajdujących się nad sobą stałych elementów ramy. W centralnej części każdego z nich łączą się z piastą koła. Dzięki temu koło porusza się w osi pionowej i w ten sposób wybiera nierówności. Sprężyny służą do amortyzacji. 

Zawieszenie suwakowe było dość skomplikowane w produkcji, a ograniczenie ruchu do jednej osi nie dawało najlepszych efektów. Dodatkowo zasięg ruchu suwaka był mocno ograniczony. Dawniej stosowano ten układ jednak dość często. Takie zawieszenie spotykane było w między innymi w maszynach takich firm jak: Jawa, BMW czy Zündapp.

Tylne zawieszenie motocykla z wahaczem

Jednak od wielu lat najbardziej popularnym rodzajem tylnego zawieszenia do motocykli są wahacze, czyli elementy, które są połączone w sposób ruchomy z ramą motocykla. 

Wahacz pozwala na ruch koła po łuku. Pomiędzy nim a ramą znajdują się amortyzatory i sprężyny. Dzięki zastosowaniu wahaczy konstruktorzy mogą znacząco wydłużyć skok koła, dzięki czemu możliwe jest zaprojektowanie motocykli dopasowanych do różnorodnych zastosowań. 

Dawniej przeważały motocykle z podwójnym wahaczem, gdzie koło było mocowane do dwóch jego ramion. Nowoczesne modele przeważnie wyposażone są w jednostronny wahacz. Wahacz pojedynczy niemal zawsze wyposażony jest w centralny amortyzator i sprężynę. Mocowane są od jego wewnętrznej strony. W rozwiązaniu dwustronnym zwykle spotkać można dwa amortyzatory ze sprężynami umieszczonymi po obu stronach koła. 

Zastosowanie jednostronnego wahacza zamiast podwójnego pozwoliło na ograniczenie masy nieresorowanej, a także ułatwiło dostęp do elementów napędu czy hamulców tylnego koła. Dzięki temu wiele działań serwisowych, które dawniej wymagały demontażu koła, obecnie można wykonać bezpośrednio na motocyklu. 

Zawieszenie motocyklowe w praktyce – jak je sprawdzić?

Zawieszenie w motocyklu jest zwykle nieco mniej skomplikowane niż samochodowe, jednak także ono powinno być regularnie sprawdzane i w razie potrzeby naprawiane. Warto skontrolować je także podczas oględzin używanego motoru, który zamierzasz kupić. 

Jak sprawdzić przednie zawieszenie w motocyklu?

Według eksperta Inter Cars do najpopularniejszych usterek związanych z przednim zawieszeniem należą:

• luzy na łożyskach w główce ramy;
• wycieki płynu hydraulicznego z „teleskopów”;
• deformacja lub uszkodzenia powierzchni „lag” widelca;
• odkształcenia elementów zawieszenia związane z wypadkami drogowymi.

Każdy z tych problemów ma dość charakterystyczne objawy. Luzy łożysk będą objawiać się podczas hamowania. Gdy wciśniesz przedni hamulec, zwykle usłyszysz stuknięcie świadczące o tym, że elementy nie są właściwie do siebie dopasowane. Większe luzy mogą być odczuwalne także w postaci nadmiernych wibracji kierownicy w czasie jazdy.

Wycieki płynu można zaobserwować na „lagach”. Jeżeli będą one pokryte tłustą cieczą lub jest ona widoczna zebrana na górnym denku obudowy cylindra, diagnoza jest jednoznaczna. Wyciek nie spowoduje odczuwalnych skutków od razu, jednak z czasem przednie zawieszenie motocykla stanie się zbyt miękkie i zacznie on wyraźnie nurkować przodem podczas hamowania. Podczas jazdy po nierównościach odczuwalny będzie luz, motocykl stanie się mniej komfortowy i uderzenia koła o przeszkody będą silnie odczuwalne przez kierującego.

Bagatelizowanie wycieków powoduje, że zużycie uszczelniaczy będzie postępować, co doprowadzi do zniszczenia powierzchni tłoczyska i ich deformacji. Powstaje wówczas luz między tłoczyskiem a uszczelnieniami, który będzie prowadzić do silnych wibracji, a nawet kłopotów z jazdą do przodu. W tym przypadku „teleskopy” należy wymienić w całości. 

Uszkodzenia mechaniczne wynikające z wypadków mogą objawiać się na różne sposoby. Podczas jazdy na wprost kierownica nie jest ustawiona prostopadle do ramy. Zdarza się, że przednie koło jest przesunięte względem osi motocykla – po skosie, gdy skrzywiona jest oś lub w bok, jeżeli uszkodzone są zawieszenia. Możesz spotkać także wygięcie dolnej półki zawieszenia, które zwykle objawia się niestabilnością jazdy i problemami z manewrowaniem.

Jak sprawdzić tylne zawieszenie?

Jeżeli wiesz już, jak sprawdzić przednie zawieszenie w motocyklu, możesz przejść do zawieszenia tylnego. Procedura wstępnej diagnozy jest bardzo podobna bez względu na konstrukcję wahacza koła. Może się różnić w przypadku zawieszeń suwakowych, jednak w nich problemem mogą być głównie wycieki oleju z amortyzatorów. 

Tylne zawieszenie w motocyklu z wahaczem należy sprawdzić w następujący sposób:

1. ustaw motocykl na centralnej nodze;
2. unieruchom go, aby tylne koło było w powietrzu;
3. złap za koło w miejscu będącym „przedłużeniem” wahacza (na jego wysokości);
4. wykonaj serię mocnych szarpnięć na boki.

Jeżeli usłyszysz niepożądane odgłosy, stuki i wyczujesz luz, oznacza to awarię. Aby ją zlokalizować, musisz sprawdzić kilka możliwych miejsc. Po pierwsze sprawdź, czy nie poluzowały się śruby na mocowaniu wahacza lub osi koła. Chcąc sprawdzić, czy luz występuje na wahaczu, czy na kole, poproś drugą osobę, aby położyła dłoń na ramieniu wahacza. Jeżeli wyczuwalna będzie zmiana jego pozycji, oznacza to luz na łożyskowaniu samego wahacza, co jest awarią poważną i niebezpieczną. Może ona spowodować utratę trakcji i wywrotkę podczas pokonywania zakrętu, szczególnie gdy jest mokro lub masz źle dobrane opony.

Zawieszenie motocykla – serwisowanie i części od Inter Cars

Gdy zauważysz jakiekolwiek objawy uszkodzenia czy zużycia elementów zawieszenia, udaj się do mechanika lub podejmij się naprawy. Jeżeli potrzebujesz części motocyklowych, znajdziesz je w sklepie Inter Cars. W ofercie znajdują się wszystkie niezbędne elementy zawieszenia, amortyzatory, zestawy naprawcze i uszczelniacze, łożyska kół i główek ramy czy sprężyny zawieszenia.

Zawieszenie motocyklowe – podsumowanie

Pamiętaj, że sprawne zawieszenie w motocyklu jest niezwykle ważne. Niezależnie od tego, czy masz motocykl sportowy, turystyczny, zabytkowy czy nawet motorower, utrzymanie zawieszenia w dobrej kondycji jest istotne dla Twojego bezpieczeństwa podczas jazdy.

Usterki przedniego zawieszenia najbardziej odczuwalne są w czasie jazdy. Powinny Cię zaniepokoić wszelkie wibracje, utrata komfortu, stuki przy hamowaniu, niepoprawne prowadzenie motocykla. Wszystkie te objawy świadczą o usterkach. Natomiast tylne zawieszenie w motocyklu sprawdza się na unieruchomionym pojeździe, szarpiąc uniesione w powietrzu koło na przedłużeniu osi wahacza. Jeżeli słyszalne są stuki lub wyczuwalny luz, należy naprawić maszynę.

Już wiesz, jak zadbać o swój motocykl i jego zawieszenie. Pamiętaj, że więcej rad na ich temat znajdziesz na naszym blogu, a w razie konieczności naprawy konieczne do wymiany części znajdziesz w naszym sklepie internetowym Inter Cars!