Układy zawieszenia w samochodach to skomplikowane systemy, które mają zapewnić odpowiednie prowadzenie i bezpieczeństwo jazdy. Składają się one zwykle z układu amortyzacji, zawieszenia koła i elementów pośrednich. Jednym z tych ostatnich jest stabilizator, który zapewnia zachowanie przyczepności i styku koła z jezdnią w zakrętach. Z zawieszeniem koła zespala go łącznik stabilizatora. Do czego służy i w jaki sposób wpływa na płynność jazdy? Jak objawiają się jego uszkodzenia? Dowiedz się już teraz.
Stabilizator wykonywany jest przeważnie z odpowiednio wyprofilowanego pręta ze stali resorowej lub włókna węglowego. Materiały te są odpowiednio elastyczne i sprężyste, dzięki czemu drążek może pracować i przenosić odpowiednie siły. Łatwo znaleźć go, zaglądając pod samochód, zwykle znajduje się na poprzecznej, przedniej belce konstrukcji kabiny pojazdu. W czasie eksploatacji pojazdu w układzie stabilizatora zużywają się dwa elementy. Pierwszym są gumowe poduszki, w których osadzony jest drążek. Pozwalają one na cichą i poprawną pracę tego elementu zawieszenia. Drugi element, który należy regularnie wymieniać to łącznik stabilizatora, czyli „bohater” tego tekstu.
Z tego artykułu dowiesz się między innymi:
- Co to jest i jak jest zbudowany łącznik stabilizatora?
- Jak działa i za co odpowiada łącznik stabilizatora?
- Jak rozpoznać zużycie i jak wymienić łącznik stabilizatora?
- Na co zwrócić uwagę wybierając łącznik stabilizatora do Twojego samochodu?
Czym jest łącznik stabilizatora?
Łącznik stabilizatora ma za zadanie łączyć drążek stabilizatora z elementami zawieszenia koła. Zwykle połączony jest z wahaczem, jednak w niektórych pojazdach może być zamontowany inaczej. Zależy to od konstrukcji zawieszenia i celów, jakie postawili sobie inżynierowie podczas projektu. Nieco inaczej rozwiązana jest kwestia łącznika stabilizatora w pojazdach sportowych, a inaczej w samochodach dostawczych.
Budowa łącznika nie jest skomplikowana. W większości rozwiązań składa się on z dwóch przegubów kulowych ze sworzniami montażowymi, połączonymi sztywnym prętem. Niekiedy łącznik stabilizatora może mieć tylko jeden przegub, znajdujący się od strony wahacza. Na drugim końcu w takich systemach znajduje się element metalowo gumowy, który łączy się z drążkiem.
Nieco rzadziej spotykane są łączniki bez przegubów kulowych, a jedynie połączone ze sobą sztywnym materiałem elementy gumowo-metalowe lub inne formy złączy montażowych. Rozwiązanie to jest szczególnie popularne wśród producentów japońskich i koreańskich, ale spotykane było także w VW (Passat B3, Tuareg), Fordzie (Mondeo I i II) czy Mercedesie (Klasa M W163).
Jak działa łącznik stabilizatora?
Funkcja łącznika jest bezpośrednio związana z zasadą działania stabilizatora. By wyjaśnić, za co odpowiada łącznik stabilizatora, konieczne jest więc omówienie tego, w jaki sposób funkcjonuje cały układ stabilizacji przechyłu.
Zasada działania stabilizatora
Stabilizator przechyłu, zwany też stabilizatorem poprzecznym, to proste, ale bardzo ważne urządzenie. Drążek stabilizatora, czyli jego główny element, można od strony fizycznej opisać jako dwie dźwignie, połączone sprężyną skrętną lub drążkiem skrętnym. Chociaż jak już wspomnieliśmy, w rzeczywistości zbudowany jest on z odpowiednio ukształtowanego i elastycznego pręta stalowego lub włókna węglowego.
Stabilizator nie odgrywa żadnej znaczącej roli w czasie jazdy na wprost. Jego funkcja objawia się w momencie, w którym pokonujesz łuk lub dynamicznie wjeżdżasz w zakręt. W czasie tych manewrów na samochód działa siła odśrodkowa, która prowadzi do przechylania się samochodu na zewnątrz zakrętu. Powoduje to odciążenie i uniesienie koła wewnętrznego, które w ekstremalnych przypadkach może całkowicie stracić kontakt z nawierzchnią.
Temu zjawisku ma przeciwdziałać stabilizator. Obciążenie dźwigni drążka w zewnętrznej stronie zakrętu powoduje jej ruch i napięcie elementu sprężystego. Siła nacisku na jedną z dźwigni przekazywana jest na drugą i prowadzi do dociśnięcia koła wewnętrznego do nawierzchni. Napięty stabilizator nie pozwala też na dalszy przechył, ponieważ dźwignie ułożone w ten sposób generują moment prostujący. Wzrasta on wraz z narastaniem siły nacisku na koło zewnętrzne, jest więc w pełni proporcjonalny do siły odśrodkowej, dzięki czemu może skutecznie jej przeciwdziałać. Dzięki temu trakcja w zakrętach jest o wiele lepsza i dostępna także przy nieco większych prędkościach.
Do czego służy łącznik stabilizatora?
Teoretycznie możliwe jest podłączenie drążka stabilizatora bezpośrednio do elementów zawieszenia koła. Połączenie takie jest jednak dość sztywne, a siły są przekazywane gwałtownie. W przypadku kół kierowanych może mieć to efekt odwrotny od zamierzonego, czyli prowadzić do destabilizacji pojazdu. Układy bez łączników spotyka się niekiedy na tylnych osiach nienapędzanych, gdzie taka uproszczona konstrukcja w pełni realizuje swoją funkcję.
Niemalże w każdym samochodzie z niezależnym zawieszeniem, znajdziesz łączniki stabilizatora. Za pośrednictwem elementów metalowo-gumowych i przegubów kulowych, przenoszą one siły stabilizacyjne łagodniej niż w przypadku połączenia bezpośredniego. Prowadzi to do zwiększenia płynności pracy zawieszenia i lepszego „czucia” drogi przez kierowcę.
Dodatkowo dzięki przegubom, siły stabilizujące są kierowane w lepiej sprecyzowanym kierunku. Łącznik może w pewnym zakresie zmieniać swoje położenie względem drążka i wahacza. Dzięki temu utrzymywany jest w optymalnej pozycji względem nich i cały układ funkcjonuje sprawniej.
Kiedy i jak wymienić łącznik stabilizatora?
Wadą wyposażenia układów zawieszenia w łączniki stabilizatora, jest konieczność ich wymiany. Elementy gumowo-metalowe zużywają się pod wpływem oddziałujących na nie sił i starzenia się gumy. Przeguby dodatkowo narażone są na wodę i zanieczyszczenia, ponieważ w czasie używania samochodu dość często dochodzi do uszkodzenia ich uszczelnienia. W tym ostatnim wypadku do zużycia łącznika dojdzie bardzo szybko. Kiedy wymienić łącznik stabilizatora? Wyjaśnimy to bardzo dokładnie.
Łącznik stabilizatora – objawy zużycia
Zużycie lub uszkodzenie łącznika stabilizatora nie daje wielu charakterystycznych objawów. Zwykle początkowo usłyszeć można metaliczne stukanie podczas jazdy po nierównościach lub gwałtownej zmiany kierunku ruchu. W zużytych elementach łącznika pojawiają się luzy, które prowadzą do słyszalnych uderzeń podczas pracy zawieszenia. Podobny objaw może jednak świadczyć o kilku innych awariach, między innymi zużyciu sworzni drążków zwrotnicy czy wybiciu poduszek stabilizatora. Należy też zwrócić uwagę na orientacyjną lokalizację odgłosu, ponieważ zużyte poduszki silnika czy skrzyni biegów mogą wywołać podobne objawy.
Dalsze zużycie łącznika stabilizatora zacznie być odczuwane w trakcie jazdy. Samochód będzie tracić trakcję w zakrętach, w nowszych pojazdach odczuwalne będą mocniejsze interwencje systemu ESP. Skrajnie zużyte łączniki stabilizatora prowadzą do pogorszenia prowadzenia także po prostej. Napięcie wstępne stabilizatora jest wliczone w projekcie zawieszenia do sił działających na koło. Gdy z powodu zużycia łączników, stabilizator nie będzie odpowiednio oddziaływał z wahaczem, zawieszenie przestanie funkcjonować idealnie. Podczas jazdy na wprost odczuwalne będzie „myszkowanie”, czyli znoszenie na przemian na lewą i prawą stronę.
Jak sprawdzić łącznik stabilizatora?
Jeżeli nie jesteś pewien czy dostrzeżone przez Ciebie objawy świadczą o tym, że łącznik stabilizatora uległ zużyciu lub uszkodzeniu, konieczne będzie jego sprawdzenie. Czy to trudne? Nie! Poniżej wyjaśniamy jak sprawdzić łącznik stabilizatora.
W pierwszej kolejności warto po prostu obejrzeć części. Podnieś samochód i z latarką zajrzyj za koło. Łącznik będzie znajdować się z tyłu wahacza przedniego. Jeżeli zauważysz, że gumowe wypełnienia są wyraźnie zniszczone, masz pewność, że łącznik kwalifikuje się do wymiany. Drugim testem, jaki można wykonać, jest symulacja pracy stabilizatora. Mocniej zużyte elementy będzie można zdiagnozować poprzez obserwację łącznika w czasie gdy inna osoba będzie wykonywać szarpnięcia poprzeczne obręczą. Mniejsze, ale też kwalifikujące do wymiany objawy, można zauważyć, używając większej siły.
W tym celu należy zdjąć koło i porządnie ustabilizować samochód. Pod tylne koła podłóż kliny i wesprzyj samochód na solidnej kobyłce warsztatowej. Wykonanie tego testu na lewarku jest niebezpieczne. Najlepszym wyjściem jest zastosowanie podnośnika kolumnowego. Następnie weź łom lub długi, mocny pręt i znajdź punkt oparcia w konstrukcji samochodu, który pozwoli Ci na uginanie zawieszenia. Jedna osoba musi teraz ze sporą siłą operować łomem, a druga powinna obserwować łącznik i nasłuchiwać. Mogą pojawić się niewidoczne w spoczynku uszkodzenia lub stuknięcia, które zwykle świadczą o wyrobieniu się gniazda przegubu kulowego.
Wymienione metody sprawdzenia łącznika stabilizatora nie są w pełni skuteczne. Posiłkują się nimi jednak nawet zawodowi mechanicy. Lepiej wyposażone warsztaty mają urządzenia do kontrolowania stanu zawieszenia, które ułatwiają skuteczne rozpoznanie uszkodzeń.
Jak wymienić łącznik stabilizatora?
Jeżeli masz podstawowe umiejętności techniczne i narzędzia, możesz wymienić łączniki stabilizatora samodzielnie. Jak to zrobić? Odpowiemy krok po kroku.
Poluzuj śruby w kołach i podnieś samochód od strony osi, w której chcesz wymienić łączniki. Podstaw kobyłki warsztatowe, nie utrzymuj samochodu na lewarku. Odkręć i zdejmij koła. Najtrudniejszą częścią całej wymiany może okazać się odkręcenie śrub łącznika stabilizatora. Znajdują się one w miejscu narażonym na działanie wody, soli i zanieczyszczeń, przez co często pokrywają się rdzą. Oczyść śruby za pomocą szczotki drucianej, warto też zastosować penetrujący środek antykorozyjny i smarujący.
Do odkręcenia śrub najlepiej użyć jest klucza udarowego. Jeżeli nie masz takiego urządzenia, a śruby nie dają się poluzować mimo oczyszczenia, nałóż na nakrętkę klucz nasadowy i uderz w niego dużym młotkiem. Użyj też najdłuższej dostępnej pokrętki do kluczy. Możesz zwiększyć ramię za pomocą metalowej rurki. Nie musisz się przejmować, w przypadku gdy śruby się urwą. Jeżeli do tego dojdzie – łącznik będzie zdemontowany, a w komplecie nowego zawsze będą dołączone nowe.
W ekstremalnych przypadkach można odciąć śruby z użyciem tarczy na szlifierce kątowej, jednak nie jest to zalecane, z uwagi na ryzyko uszkodzenia innych części. Po zdemontowaniu łącznika oczyść szczotką drucianą na wiertarce miejsca mocowania w wahaczu i na drążku stabilizatora. Nasmaruj połączenia śrubowe, najlepiej korzystając ze smaru miedziowego lub ceramicznego. Zamontuj łącznik na swoje miejsce i mocno dokręć. Pamiętaj, że łączniki stabilizatora należy wymienić z obu stron jednocześnie. Opisana naprawa nie powinna wpłynąć na geometrię zawieszenia, dlatego nie ma konieczności jej sprawdzania.
Jak wybrać łącznik stabilizatora?
Jeżeli wiesz już jak wymienić opisywany element, możesz zacząć poszukiwania odpowiedniej części. Na co zwrócić uwagę wybierając łącznik stabilizatora? Wiele osób w pierwszej kolejności sprawdza koszty zakupu. Nie jest to jednak odpowiednie kryterium, gdy wybierasz łącznik stabilizatora. Cena tych części nie jest zbyt wysoka, waha się od 30 do 150 zł za sztukę. Oznacza to, że do większości pojazdów komplet łączników na jedną oś, nie będzie droższy niż 100-200 zł. Jeżeli nie zdecydujesz się na samodzielną wymianę podzespołów, w warsztacie zapłacisz za nią około 150-300 zł.
Ważniejszy od ceny jest renomowany producent, który gwarantuje wysoką jakość łącznika stabilizatora. Jakiej firmy część kupić? Wybierz uznanych wytwórców, takich jak TRW, Febi, Moog, Lemförder czy Yamato. Dobrą opinią cieszą się też polskie części Delphi. Nieco większą uwagę powinieneś zwrócić na ten element, jeżeli planujesz jazdę sportową lub montaż większych obręczy kół. W takim wypadku warto wybrać wzmocnione, tuningowe łączniki stabilizatora. Zarówno najwyższej jakości części zamienne, jak i łączniki tuningowe, znajdziesz w szerokiej ofercie sklepu Inter Cars. Na pewno znajdziesz odpowiedni łącznik stabilizatora, a cena zależeć będzie między innymi od producenta części.
