Retarder to rozwiązanie stosowane w samochodach ciężarowych czy autokarach, znacznie zwiększające bezpieczeństwo na drodze. Waga samego ciągnika siodłowego to około 7 ton, a w połączeniu z załadowaną naczepą jest to już nawet 35 ton. Tradycyjne hamulce tarczowe i bębnowe radzą sobie dobrze z taką masą, jednak nie w każdych warunkach. W niektórych przypadkach efektywniejsze może okazać się skorzystanie z retardera. Co to jest? Jak działa retarder? Kiedy z niego korzystać?
Retarder (lub zwalniacz) jest powszechnie wykorzystywany w ciągnikach siodłowych i autobusach. Stanowi on dodatkowy hamulec, który ma pomóc kierowcy utrzymać stałą prędkość pojazdu przy zjeździe ze wzniesienia. Rozwiązanie to znacznie zwiększa bezpieczeństwo przewożonego ładunku oraz uczestników ruchu drogowego. Ze względu na rodzaj retardera, może być on trudniejszy lub łatwiejszy w obsłudze. Jest to jednak element niezbędny w przypadku kilkudziesięciotonowych pojazdów.
Z poniższego artykułu, dowiesz się:
- czym jest retarder;
- jakie są rodzaje retarderów;
- jak działa zwalniacz;
- czego unikać przy korzystaniu z retardera.
Co to jest retarder?
Retarder jest szczególnie pomocny przy zachowaniu stałej prędkości podczas podjazdów i zjazdów ze stromych wzniesień. W tak ciężkim pojeździe, podczas zjeżdżania, hamulce tarczowe lub bębnowe mogą okazać się niewystarczające. Zaczynają one przegrzewać się w bardzo szybkim tempie, a klocki pokrywają się szkliwem. Może też dojść do wrzenia płynu hamulcowego i, w konsekwencji, do poważnego uszkodzenia pojazdu. Retarder zabezpiecza hamulce przed tymi problemami. Odciąża on układ hamulcowy oraz w znacznym stopniu wydłuża jego żywotność.
Jakie są rodzaje retarderów?
Na rynku można spotkać pojazdy wyposażone w różne rodzaje zwalniaczy, które różnią się ceną oraz łatwością w obsłudze. Retarder elektromagnetyczny działa przy pomocy prądnicy i silnika elektrycznego. Komponenty te umieszcza się na wale napędowym. Retarder hydrodynamiczny działa przy pomocy specjalnego sprzęgła, które wpływa na pracę wału. Rozwiązanie to jest droższe i bardziej skomplikowane w obsłudze, jednak coraz chętniej stosowane przez producentów ciągników siodłowych.
Ponadto można spotkać również retardery silnikowe. Są one najprostsze w obsłudze i z tego względu chętnie stosowane przez konstruktorów. Montowane na wylocie spalin silnikowych, jako energię wykorzystują właśnie spaliny powstałe przy procesie spalania paliwa. Ostatnim typem są retardery cierniowe, których nie stosuje się już jednak w najnowszych pojazdach, ponieważ były rozwiązaniem mało skutecznym.
Jak działa retarder?
Ze względu na rodzaj, wyróżnia się kilka sposobów, w jaki pracuje retarder. Zasada działania zwalniacza elektromagnetycznego opiera się na prądnicy i silniku elektrycznym, które są połączone z wałem napędowym. Obroty wytwornicy w jedną stronę powodują obracanie się wału silnika w przeciwnym kierunku. Tym samym wytwarzana jest energia niezbędna do ograniczenia obrotów silnika i rozpoczęcia procesu hamowania.
Inaczej natomiast pracuje retarder hydrodynamiczny. Zasada jego działania opiera się na sprzęganiu wału napędowego w pojeździe z nieruchomą obudową dzięki specjalnie przystosowanemu sprzęgłu hydrokinetycznemu. Jest ono bardzo podobne do tego stosowanego w automatycznej skrzyni biegów. W przeciwieństwie do zwykłego sprzęgła ciernego stosowanego w przypadku manualnej skrzyni biegów, praktycznie nie zużywa się ono podczas tarcia.
Retarder jest skuteczniejszy od tradycyjnych hamulców ze względu na wytwarzane ciepło i energię. W przypadku zwalniacza nie występuje efekt tarcia, dzięki czemu wytwarzana temperatura jest znacznie niższa. Dodatkowo zostaje ona ograniczona przez układ chłodzący zawierający wymiennik ciepła – zbiornik wypełniony specjalnym olejem. Tym samym zwalniacz nie podlega tak intensywnej eksploatacji, jest mniej podatny na awarie i rzadziej ulega uszkodzeniom.
Gdzie znajduje się retarder?
Położenie retardera w ciągniku siodłowym lub w autobusie ponownie jest uzależnione od jego rodzaju. Hamulce w ciężarówce są umiejscowione podobnie jak w przypadku samochodów osobowych. W przypadku retardera jest oczywiście inaczej, gdyż mniejsze pojazdy po prostu go nie posiadają. Zwalniacz hydrodynamiczny jest sprzężony z wałem napędowym i znajduje się obok skrzyni biegów.
W przypadku retardera elektromagnetycznego również znajduje się on przy wale napędowym, połączonym z prądnicą. Retarder silnikowy jest połączony z wydechem spalin i znajduje się na jego wylocie. Czerpie on energię z powstałych gazów spalinowych, która jest następnie wykorzystana do procesu zwalniania oraz utrzymania prawidłowej prędkości. Retarder cierniowy działa na podstawie zwykłego sprzęgła ciernego, które jednocześnie działa jako zwalniacz. Jednak ze względu na wysoki poziom jego zużycia podczas tarcia, rozwiązanie to jest już raczej uznawane za przestarzałe i nie stosuje się go w najnowszych modelach pojazdów.
Jak prawidłowo korzystać ze zwalniacza?
W większości ciągników siodłowych do obsługi retardera służy dźwignia umiejscowiona z prawej strony kierownicy. Aby włączyć retarder, należy wcisnąć znajdujący się na niej przycisk. Ważne jest, by podczas pracy z włączonym retarderem zwracać uwagę na prędkość obrotów silnika. Nie powinny one spaść poniżej 1600 obrotów. Pozwoli to zachować dużą moc hamowania, co jest przydatne zwłaszcza przy długich zjazdach. Jednocześnie zaleca się zachowanie 2000 obrotów – można to osiągnąć, zmieniając bieg na niższy.
Retarder umożliwia również stopniowe zwalnianie. Służy temu wspomniana wyżej dźwignia. Przesunięcie jej w dół sprawia, że moc hamowania zwiększy się o jeden poziom. Analogicznie, ruch w górę spowoduje zmniejszenie mocy hamowania. Aby wyłączyć retarder, należy ponownie wcisnąć przycisk lub pedał gazu.
Kiedy stosuje się retarder?
Retarder stosuje się jako dodatkowy hamulec, który ma wspomóc układ hamowania zwłaszcza w przypadku długich zjazdów ze wzniesień. W przypadku ciągników siodłowych z naczepą, które mogą ważyć nawet 35 ton, jest to szczególnie istotne. Podczas zjazdu hamulce pracują z pełną mocą i rozgrzewają się nawet do 300 stopni Celsjusza. Może to prowadzić do poważnego uszkodzenia tych elementów oraz stworzyć niebezpieczeństwo w ruchu drogowym. Zwalniacz należy więc stosować do stopniowego spowalniania pojazdu oraz do utrzymania stałej prędkości. Tym samym wspomaga on układ hamulcowy, a także odciąża pracę części eksploatacyjnych takich jak tarcze czy klocki hamulcowe.
Czego unikać przy stosowaniu retardera?
Przy stosowaniu zwalniaczy należy pamiętać, że retardery spowalniają tylko ciągnik. W zimie, kiedy nawierzchnia drogi jest śliska, korzystanie z systemu spowalniania pojazdu jest ryzykowne. Retarder ma bowiem wpływ na oś samego ciągnika, jednak naczepa dalej będzie poruszała się z początkową prędkością. Tym samym będzie ona napierała na ciągnik. W najgorszym przypadku może to skończyć się złamaniem składu.
Latem, kiedy temperatury są wyższe, zwiększa się również temperatura hamulców. Wytwarzane przez nie ciepło oraz energia nie mają gdzie uciekać. W tej sytuacji dobrym rozwiązaniem może być ustawienie retardera na tryb automatyczny. Dzięki temu będzie on włączał się zawsze, gdy układ hamulcowy zostanie poddany zbyt dużemu obciążeniu. Pozwoli to na wydłużenie żywotności części eksploatacyjnych w tradycyjnych hamulcach.
Co jeszcze warto wiedzieć o retarderze?
Dużą zaletę retardera stanowi jego niewielka waga, co pozwala uniknąć zmniejszenia ładowności pojazdu. Jest to szczególnie istotne dla przedsiębiorców, których ciężarówki codziennie przewożę ciężkie ładunki. Ponadto jest to rozwiązanie znacznie zwiększające bezpieczeństwo oraz komfort jazdy. Kierowca nie jest bowiem zmuszony cały czas trzymać nogę na hamulcu. Okazuje się to szczególnie przydatne w terenach górskich, gdzie podczas jazdy przemierzamy wiele wzniesień.
Retarder zapewnia również wysoki moment hamowania samochodu ciężarowego przy równoczesnym niskim momencie obrotowym silnika. Inną zaletą stosowania retardera jest zmniejszenie eksploatacji tradycyjnych hamulców. Dzięki temu zaoszczędzisz czas oraz pieniądze na wizyty w warsztacie. Co ważne, korzystanie z retardera nie wpływa w znaczny sposób na zwiększenie spalania paliwa. Ciągniki siodłowe wyposażone w najnowocześniejsze retarder pozwalają zwiększyć możliwości transportowe w każdej firmie oraz obniżyć koszty eksploatacji.
Retarder, zwany również hamulcem górskim, jest doskonałym, niezbędnym rozwiązaniem w przypadku ciężkich ciągników siodłowych oraz autobusów. Sprawia on, że układ hamulcowy w pojeździe podlega mniej intensywnej eksploatacji i w znaczny sposób zwiększa bezpieczeństwo oraz komfort w trakcie jazdy. Ważne jest, aby każdy kierowca ciężarówki wiedział, jak poprawnie z niego korzystać oraz kiedy lepiej tego unikać. Różne rodzaje retarderów oraz szeroka oferta sklepów sprawią, że właściciel pojazdu będzie mógł wybrać najkorzystniejsze rozwiązanie dla swojej floty pojazdów.
FAQ
Czy mogę zastąpić tradycyjne hamulce retarderem?
Nie, hamulec górski nie służy bowiem do całkowitego zatrzymania pojazdu, tylko do jego spowolnienia na długiej drodze hamowania.
Czy retarder wytwarza dużą temperaturę, tak, jak hamulec tradycyjny?
Retarder wytwarza temperaturę, która nie jest jednak zbyt szkodliwa dla jego komponentów oraz dla całego silnika. Działa on bowiem razem z chłodnicą, która neutralizuje wytwarzane przez niego ciepło.
Jaki rodzaj retardera jest najbardziej skuteczny?
Wybierając retarder, warto zdecydować się na rozwiązanie hydrodynamiczne lub elektromagnetyczne. Aby zwiększyć skuteczność, można w jednym pojeździe zastosować dwa rozwiązania, np. retarder hydrodynamiczny ze zwalniaczem silnikowym.
