Badania dla kierowców – wszystko, co musisz wiedzieć

Dlaczego jest to takie ważne? Według policyjnych statystyk w 2021 roku doszło do 77 wypadków spowodowanych utratą przytomności lub śmiercią kierującego tuż przed wypadkiem. Zginęło w nich 14 osób, a 295 zostało rannych, co pokazuje, jak istotny jest stan zdrowia kierowcy. Badania lekarskie dla kierowców mają zapobiec takim sytuacjom. Dotyczy to zarówno kierowców amatorów, jak i zawodowców. Badania będą zaś wyglądać nieco inaczej, w zależności od rodzaju uprawnień, jakie masz otrzymać. Szczegóły poznasz w dalszej części artykułu.

Z poniższego artykułu dowiesz się między innymi:

• Co na temat badań lekarskich dla kierowców mówi prawo?
• Jakie badania musi przejść zwykły kierowca?
• Jakie badania musi przejść kierowca zawodowy?
• Kiedy kierowca nie otrzyma zaświadczenia od lekarza?
• W jakich sytuacjach badania dla kierowców są niezbędne?
• Co jeszcze jest potrzebne kierowcy?

Badania lekarskie dla kierowców – co mówi prawo?

5 grudnia 2022 roku Ministerstwo Zdrowia opublikowało rozporządzenie w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców. Jednocześnie moc prawną utraciło poprzednie rozporządzenie – z 2019 roku. Nowe przepisy wdrożyły postanowienia dyrektyw unijnych, ustanowionych przez Parlament Europejski.

Najnowsze rozporządzenie szczegółowo określa warunki oraz tryb przeprowadzania badań w celu ustalenia braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami mechanicznymi. Znajdują się tam również przepisy mówiące o zakresie badań lekarskich, rodzaju pomocniczych badań diagnostycznych oraz konieczności konsultacji specjalistycznych. Ministerstwo Zdrowia ustaliło także, które podmioty są uprawnione do wydawania orzeczeń lekarskich i jak ma wyglądać szkolenie lekarzy w zakresie badań kierowców. Wprowadzono również jednolite wzory stosowanych dokumentów i pieczątki lekarskiej oraz wysokość opłaty za wpis do ewidencji. 

Co zmieniły nowe przepisy? Jedną z większych modyfikacji jest koniec rejonizacji – badania lekarskie dla kierowców można obecnie wykonać w każdym ośrodku medycyny pracy, nie tylko właściwym ze względu na miejsce zamieszkania. Treść rozporządzenia ujęto w 16 paragrafach, które uzupełnia 13 załączników. Data wejścia przepisów w życie to 6 grudnia 2022 roku – dzień po ogłoszeniu rozporządzenia.

Badania dla kierowców – zakres

Wystawieniem zaświadczenia o braku przeciwwskazań do prowadzenia pojazdów zajmują się lekarze orzecznicy – zazwyczaj są to lekarze medycyny pracy, ale nie jest to regułą. Badanie lekarskie kierowcy ma przede wszystkim ocenić ogólny stan zdrowia. 

Zgłaszając się do gabinetu, musisz pamiętać, żeby zabrać ze sobą ważny dowód tożsamości. Inaczej przeprowadzenie badania nie będzie możliwe. Przed badaniem pacjent musi też wypełnić oświadczenie dotyczące stanu zdrowia.

Podczas ogólnego badania lekarz orzecznik ocenia zdrowie pacjenta w zakresie:

• narządu wzroku i słuchu,
• narządu ruchu,
• układu oddechowego i sercowo-naczyniowego,
• układu nerwowego (również pod kątem padaczki),
• bezdechu sennego,
• cukrzycy,
• czynności nerek,
• stanu psychicznego.

Lekarz ma obowiązek zwrócić uwagę także na objawy wskazujące na uzależnienie od alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych (w tym narkotyków i produktów leczniczych). Stwierdzając jakiekolwiek schorzenia, orzecznik oceni stopień zaawansowania objawów i możliwość rozwoju choroby w odniesieniu do potencjalnego zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego. Badanie w przypadku kierowców kategorii amatorskich (A i B) jest bardziej ogólne, kierowcy zawodowi muszą zaś przygotować się na konsultacje specjalistyczne (m.in. badania psychologiczne dla kierowców). Kwota, którą należy zapłacić za orzeczenie lekarskie, to zazwyczaj ok. 200 zł.

Badania dla kierowców kat. B

Badanie lekarskie kierowcy niezawodowego obejmuje wszystkim wywiad lekarski oraz sprawdzenie podstawowych parametrów. Są one niezbędne do założenia profilu kandydata na kierowcę oraz zapisania się na egzamin. 

Zanim udasz się do gabinetu, pamiętaj, żeby zabrać ze sobą:

• zaświadczenie o stanie zdrowia od lekarza specjalisty (jeśli aktualnie się u niego leczysz),
• okulary korekcyjne i aparat słuchowy (jeśli ich używasz),
• orzeczenie o niepełnosprawności (jeśli masz)
• kartę konsultacji diabetologicznej (dla cukrzyków),
• kartę konsultacji neurologicznej (dla chorujących na schorzenia neurologiczne, w tym 

padaczkę).

Jak wygląda takie badanie? Na początku lekarz przeprowadzi wywiad, pytając m.in. o przewlekłe schorzenia oraz przyjmowane obecnie leki. Następnie zbada wzrok, słuch, zmysł równowagi oraz pracę serca i układu oddechowego.

Badania dla kierowców kat. B wymagają też sprawdzenie poziomu glukozy we krwi. Zazwyczaj lekarz stosuje do tego glukometr (aparat do mierzenia cukru). Dlatego, podczas badania najlepiej być na czczo. Jeśli odbywa się ono w godzinach popołudniowych, powstrzymaj się od jedzenia co najmniej 4-5 godzin wcześniej. W dzień poprzedzający badanie zrezygnuj ze słodyczy i obfitych posiłków. 

Całość badania trwa nie dłużej niż 20-30 min. Orzeczenie jest ważne maksymalnie przez 15 lat, ale w niektórych sytuacjach obowiązują krócej (np. ze względu na wadę wzroku). Lekarz może też wpisać do orzeczenia kod, który powoduje konieczność zastosowania dodatkowych zaleceń, jak choćby noszenie okularów w trakcie jazdy.

Badania dodatkowe

Jeśli lekarz stwierdzi brak przeciwwskazań, od razu wyda stosowne orzeczenie. Może jednak również uznać, że niezbędna jest dodatkowa konsultacja specjalistyczna. Jakie sytuacje będą jej wymagać? Sprawdźmy:

• poważna wada wzroku (konsultacja okulistyczna),
• ubytek słuchu (konsultacja laryngologiczna),
• zaburzenie pracy nerek (konsultacja urologiczna lub nefrologiczna),
• choroby układu sercowo-naczyniowego, takie jak m.in. ostry zespół wieńcowy, udar, stan po przeszczepie serca, kardiomiopatia (konsultacja kardiologiczna),
• padaczka (konsultacja neurologiczna, wymagany sześciomiesięczny okres bez napadów),
• zaburzenia osobowości i zachowania, niedorozwój umysłowy (konsultacja psychologiczna).

Osoby, które były w przeszłości uzależnione od alkoholu i innych nałogów muszą też udokumentować co najmniej roczny okres abstynencji oraz przedstawić opinię terapeuty. Lekarz orzecznik może skierować pacjenta do specjalisty w wielu innych sytuacjach – zawsze wtedy, kiedy będzie podejrzewać istnienie schorzenia mogącego mieć wpływ na zdolność do prowadzenia pojazdu. Wydanie orzeczenia będzie możliwe dopiero po przedstawieniu odpowiednich oświadczeń od specjalistów. Musisz przygotować się wówczas na dodatkowe koszty za badania dla kierowców. Cena prywatnych konsultacji specjalistycznych to 100-200 zł.

Kiedy kierowca może nie otrzymać zaświadczenia?

Przejście badań kwalifikacyjnych dla kierowców nie zawsze kończy się powodzeniem. Otrzymanie orzeczenia o braku przeciwwskazań do prowadzenia pojazdów nie jest możliwe szczególnie w przypadku poważnych chorób, których zaostrzenie jest nagłe i nieprzewidywalne w skutkach.

Choroby, które wykluczają prowadzenie pojazdów, to m.in. schorzenia układu sercowo-naczyniowego i oddechowego, stwarzające ryzyko nagłej niewydolności (m.in. choroba niedokrwienna serca). Z ubiegania się o prawo jazdy wykluczają również zaburzenia świadomości, tętniak mózgu, ostra niewydolność nerek oraz retinopatia cukrzycowa. Badania dla kierowców nie przejdą też osoby zmagające się aktualnie z uzależnieniem od alkoholu lub substancji psychoaktywnych.

Badania lekarskie dla kierowców zawodowych

Kierowcy zawodowi (kat. C, D, E) muszą przygotować się na bardziej szczegółowe badania. Wyższe są również kryteria zdrowotne, umożliwiające wykonywanie profesji kierowcy. Na badanie należy zabrać wszystkie dokumenty, które zostały wymienione wyżej (w punkcie badania dla kierowców kat. B). 

W trakcie konsultacji lekarz przeprowadzi pogłębione badania:

• okulistyczne,
• neurologiczne,
• laryngologiczne,
• narządu ruchu,
• ogólne,
• pomocnicze (np. EKG).

Orzecznik oceni też wrażliwość na olśnienie i widzenie zmierzchowe, a także sprawdzi zdolność do widzenia barw. W razie potrzeby lekarz wypisze skierowanie do specjalisty celem dalszych konsultacji. Opinia specjalisty jest niezbędna m.in. w przypadku takich chorób, jak: nadciśnienie tętnicze III stopnia, znaczne zwężenie tętnicy szyjnej oraz obturacyjny bezdech senny w postaci ciężkiej i umiarkowanej.

Kierowcy zawodowi przechodzą obowiązkowe badania co 5 lat, a w przypadku osób po 60. roku życia – co 2,5 roku. 

Badania psychologiczne dla kierowców

Pragnąc rozpocząć karierę zawodowego kierowcy, trzeba przejść obowiązkowe badania psychologiczne. Na czym one polegają? Jest to rozmowa z psychologiem, obejmująca także psychotesty, które sprawdzają zdolności psychomotoryczne do prowadzenia pojazdów mechanicznych. 

Badania psychologiczne dla kierowców zawodowych trwają ok. 2-3 godziny. W tym czasie kandydat na kierowcę musi rozwiązać specjalny kwestionariusz (sprawdzający m.in. zdolności intelektualne, procesy poznawcze i cechy osobowości) oraz przejść badanie przy pomocy aparatów psychotechnicznych (oceniające m.in. koordynację wzrokowo-ruchową i szybkość reakcji). 

Testy psychologiczne są obowiązkowe w przypadku kierowców pracujących w transporcie drogowym, przewożących wartości pieniężne, kandydatów na instruktorów nauki jazdy (również egzaminatorów) oraz osób ubiegających się o prawo jazdy kategorii: C, C+E i D. Ważność testów jest taka sama jak w przypadku badań lekarskich i wynosi 5 lat. Orzeczenie psychologiczne jest płatne niezależnie od badania dla kierowców. Cena to zaś zazwyczaj ok. 150 zł.

Schorzenia uniemożliwiające karierę kierowcy

Badania lekarskie dla kierowców zawodowych muszą dowieść, że aktualny stan zdrowia pacjenta pozwala na bezpieczne prowadzenie pojazdów i przewożenie towarów oraz osób. Nie jest to możliwe w przypadku poważnych schorzeń i zaburzeń stwierdzonych przez lekarza orzecznika lub negatywnego wyniku psychotestów. 

Choroby, które dyskwalifikują kandydata na kierowcę to m.in.:

• daltonizm,
• niewydolność nerek,
• poważne schorzenia narządu słuchu,
• niewydolność serca w klasie II i IV w skali NYHA,
• arytmia, wszczepiony rozrusznik serca, 
• padaczka,
• świeżo wykryta cukrzyca,
• choroba alkoholowa,
• choroby psychiczne.

Przeciwwskazaniem do wydania oświadczenia będzie także przyjmowanie leków, które mogą osłabiać funkcje poznawcze i wpływać na zdolności psychomotoryczne. Warto przy tym pamiętać, że każdy przypadek jest rozpatrywany indywidualnie.

Badania dla kierowców – kiedy jeszcze są potrzebne?

Obowiązkowe badania lekarskie są wymagane nie tylko w sytuacji ubiegania się o prawo jazdy lub upływu terminu ważności dokumentu. Jest to również niezbędny element odzyskiwania prawa jazdy po jego zatrzymaniu (bez względu na przyczynę). Skierowanie na badanie wydaje wówczas starosta, a kierowca ma miesiąc na zgłoszenie się do lekarza, a następnie 3 miesiące na dostarczenie wyników. 

Badania dla kierowców po utracie uprawnień do prowadzenia pojazdów składają się z dwóch części. Niezbędna jest bowiem opinia lekarza orzecznika oraz psychologa. Kierowca musi zatem przejść standardowe badanie ogólne oraz uzyskać orzeczenie psychologiczne, co wiąże się z rozwiązaniem psychotestów. Jeśli prawo jazdy zostało zabrane osobie będącej pod wpływem alkoholu lub środków odurzających, dodatkowo trzeba wykonać badania moczu i krwi (w tym próby wątrobowe). Koszt badań w całości pokrywa kierowca.

Co jeszcze jest potrzebne kierowcy?

Uzyskanie orzeczenia lekarskiego to pierwszy krok w procesie ubiegania się o uprawnienia do prowadzenia pojazdów mechanicznych. Kolejne to założenie profilu kandydata na kierowcę oraz zapisanie się na kurs prawa jazdy. Po ukończeniu szkolenia przyjdzie pora na egzaminy, a kiedy się z nimi uporasz – na kupno pierwszego pojazdu. Pomyśl o tym już teraz i zadbaj o swój domowy warsztat samochodowy, sprawdzając ofertę sklepu motoryzacyjnego Inter Cars. Znajdziesz tu akcesoria, narzędzia i gadżety niezbędne dla każdego kierowcy. Jeśli zaś Twoje auto odmówi posłuszeństwa, potrzebne będą części zamienne, które również znajdziesz w naszym sklepie. Konserwacja samochodu oraz wymiana części to naturalne konsekwencje jego eksploatacji. Miej to na uwadze, kiedy zostaniesz szczęśliwym kierowcą.

Badania dla kierowców – podsumowanie

Prowadzenie samochodu to nie tylko umiejętności motoryzacyjne, ale znajomość przepisów drogowe, a także  troska o siebie i innych uczestników ruchu drogowego. Siadając za każdym razem za kierownicą, upewnij się, że Twój stan zdrowia nie stanowi zagrożenia. Jeśli jesteś kursantem w szkole nauki jazdy, pamiętaj o wymaganych badaniach, które musisz przedstawić, zanim pierwszy raz wsiądziesz za kółko.