Ostre hamowanie pojazdu, zwłaszcza z dużych prędkości, to prawdziwy sprawdzian dla układu hamulcowego. Czasem jednak takie sytuacje prowadzą do fadingu – niepożądanego i przede wszystkim niebezpiecznego zjawiska, którego efektem jest zanik siły hamowania. Zdarza się, że jest on tak silny, że nawet duszenie pedału hamulca do podłogi na niewiele się zdaje. Z poniższego artykułu dowiesz się, co to fading, jak do niego dochodzi oraz jak się przed nim uchronić.
Fading potrafi zaskoczyć nawet doświadczonych kierowców. Nowoczesne układy hamulcowe bardzo sprawnie zatrzymują auta osobowe ważące często i po kilka ton. Jednak nawet najwydajniejsze hamulce stosowane w samochodach sportowych potrafią „dostać zadyszki”. Najczęściej spotykane seryjne układy są znacznie podatniejsze na zanik siły tarcia, zwłaszcza gdy skorzystasz z ich pełnej mocy kilka razy z rzędu lub jeśli będziesz stale obciążać hamulce przez dłuższy czas.
Z tego artykułu dowiesz się m.in.:
- Czym jest break fading?
- Do jakiej temperatury rozgrzewa się układ hamulcowy?
- Co wpływa na występowanie zjawiska fadingu?
- Jak jeździć, aby nie dopuścić do fadingu?
- Jak zadbać o sprawne hamulce?
Co to jest brake fading?
Brake fading, czyli po polsku zanik hamulców, to zjawisko, które spotyka wielu kierowców, a jego objawy często wzbudzają niepokój. Jest to zrozumiałe, ponieważ od układu hamulcowego oczekuje się zawsze pełnej wydajności, zwłaszcza w nagłych sytuacjach drogowych. Tymczasem fading mogą zauważyć nie tylko kierowcy wykorzystujący pełną moc hamulców np. podczas jazdy na torze wyścigowym.
Nadmierne rozgrzanie klocków i tarcz hamulcowych znacznie ogranicza wydajność hamowania. Brake fading następuje zazwyczaj, gdy temperatura tarcz i klocków przekracza 200 st. C. Wraz z dalszym wzrostem temperatury dochodzi do gromadzenia się gazów, które pod wpływem wysokiego ciśnienia tworzą warstwę uniemożliwiającą pełen docisk klocków do tarcz hamulcowych. Wtedy ogromna ilości ciepła gromadzi się jedynie na części tarczy, zamiast na całości podzespołu. Efektem jest zanik hamowania.
Skąd tyle ciepła podczas hamowania?
Hamulce bębnowe składające się z bębna, szczęk, rozpieraka i sprężyny odciągającej to dość przestarzałe rozwiązanie, które można jeszcze spotkać w tylnych osiach pojazdów o niższej masie i mocy. Od wielu lat standardem są hamulce tarczowe montowane w obu osiach samochodów.
Połączenie tarczy hamulcowych z klockami zamontowanymi w zacisku okalającym część okrągłej tarczy pozwala znacznie skuteczniej zatrzymywać pojazd. Niezależnie od techniki wykonania układu hamulcowego jego elementy trą o siebie w celu spowolnienia pojazdu. Tarcie wytwarza temperaturę, której wysokość zależy od prędkości i masy zatrzymywanego samochodu. Warto zauważyć, że ciężar aut zazwyczaj rośnie z generacji na generację, a szczególnie dużą wagą odznaczają się samochody elektryczne wyposażone w ciężkie akumulatory.
Osiągnięcie temperatury 650 st. C. przez elementy cierne standardowych hamulców tarczowych wyposażonych w stalowe tarcze często oznacza koniec ich żywotności. Pod wpływem tak wysokiej temperatury zmienia się struktura stali użytej do budowy tarczy, przez co wytwarza się cementyt. Ten bardzo twardy osad pokrywający przegrzaną tarczę hamulcową uniemożliwia pełen docisk klocka. Skrajnie wysoka temperatura doprowadza także do wrzenia płynu hamulcowego. Wtedy w przewodach pojawia się para wodna, co dodatkowo obniża moc hamowania – zauważa ekspert Inter Cars.
Dodatkowym i niezwykle irytującym efektem wytworzenia się cementytu na tarczy hamulcowej jest piszczenie podczas hamowania. Rozgrzane do granic możliwości tarcze hamulcowe często ulegają zwichrowaniu, co objawia się biciem, czyli wibracjami przenoszonymi na nadwozie pojazdu. Przegrzane tarcze hamulcowe można dość łatwo rozpoznać, ponieważ po ostygnięciu zmieniają kolor na niebieski. Charakterystyczna barwa pojawia się najczęściej od strony piasty koła. Więcej na ten temat dowiesz się z artykułu przegrzane tarcze hamulcowe – co robić w takie sytuacji.
Warunki i sposób jazdy zwiększają ryzyko fadingu
Najczęściej brake fading występuje podczas agresywnej jazdy. Układy hamulcowe samochodów sportowych przystosowane są do osiągania wysokiej temperatury. Dzięki temu znacznie później pojawia się zanik siły hamowania. Najwydajniejsze hamulce mają samochody wyścigowe, a ich skutecznośćczęsto rośnie wraz ze wzrostem temperatury do poziomu zabójczego dla standardowych układów hamulcowych.
Gwałtowne rozpędzanie i częste hamowanie zwykłym samochodem osobowym może doprowadzić do fadingu. Czasem wystarczy kilka razy zahamować, aby zmniejszyć prędkość z ok. 140 km/h do ok. 60 km/h w krótkich odstępach czasu, aby odczuć znaczny spadek skuteczności układu. Jak widać taka sytuacja może spotkać niemal każdego kierowcę, a do zdarzeń tego typu może dojść np. podczas zgodnej z przepisami jazdy autostradą.
Najbardziej wyczerpujące dla hamulców są długie zjazdy. Kierowcy wtedy często trzymają stopę na hamulcu, aby utrzymać stałą prędkość. Jest to błąd, który może stosunkowo szybko wywołać fading. Tarcze i klocki podczas długich zjazdów, np. w górach, stale trą o siebie, przez co układ nie ma możliwości wytracenia temperatury, która wzrasta z każdą chwilą. Wtedy podczas hamowania przed kolejnym zakrętem lub w celu uniknięcia kolizji może okazać się, że zjawisko fadingu nie pozwoli zatrzymać pojazdu.
Jak jeździć, aby unikać fadingu?
Dużo zależy od stylu jazdy. Podczas normalnego poruszania się po mieście samochód zazwyczaj rozpędza się do stosunkowo niewielkiej prędkości, a następnie zwalnia. I tak w kółko. W takich warunkach ryzyko fadingu praktycznie nie występuje, chyba że kierowcy ścigają się od świateł do świateł, łamiąc przy tym ograniczenia prędkości. Amatorom takiego stylu jazdy grozi nie tylko fading, lecz także wysokie mandaty czy utrata prawa jazdy.
Przepisowa jazda drogami krajowymi po płaskich terenach również praktycznie nie grozi fadingiem. Sytuacja nieco inaczej prezentuje się na drogach ekspresowych i autostradach, zwłaszcza gdy kierowca lubi mocniej wcisnąć gaz. Nagłe wtargnięcie na lewy pas znacznie wolniej jadącego pojazdu to niestety dość częste zjawisko nie tylko na polskich drogach. Jeśli sytuacja powtórzy się kilkukrotnie na krótkim odcinku, to fading hamulca może mocno dać się we znaki. Dlatego nie warto osiągać znacznych prędkości na zatłoczonych odcinkach dróg wielopasmowych. Podobnie jazda na zderzaku często wymaga użycia pełnej mocy hamulców, co powtarzane może grozić fadingiem. Jest to niebezpieczne zachowanie na drodze. Po ostatniej nowelizacji kodeksu drogowego za taki styl jazdy grozi także mandat od 300 do 500 zł oraz aż 6 punktów karnych.
Hamowanie silnikiem pozwala znacznie ograniczyć temperaturę tarcz, dlatego jest szczególnie zalecane podczas jazdy w górach. W trakcie zjazdów należy wrzucić niższy bieg, aby silnik schodząc z obrotów, samoczynnie zmniejszał prędkość pojazdu. Na stromych odcinkach hamowanie z silnikiem często okazuje się niewystarczające, ale pozwala utrzymać stałą prędkość na parę chwil, aby hamulce mogły choć trochę ostygnąć. Jeśli okaże się to niewystarczające, a pedał zacznie nurkować coraz głębiej, to zatrzymaj na chwilę pojazd w bezpiecznym miejscu, aby ochłodzić hamulce. Zazwyczaj już po kilku minutach można kontynuować jazdę.
Masa pojazdu wpływa bezpośrednio na wydajność hamulców, a więc także na zjawisko fadingu. Dlatego przewożenie zbędnych rzeczy w samochodzie w pewnym stopniu ogranicza skuteczność hamowania. Dodatkowe i niepotrzebne kilogramy zwiększają także zużycie paliwa.
Sprawne hamulce to podstawa
Od stanu hamulców w dużym stopniu zależy to, jak szybko pojawi się zjawisko fadingu. Minimalna grubość każdej tarczy hamulcowej podawana jest przez producenta części. Dla przykładu, jeśli nowa tarcza hamulcowa w Twoim samochodzie ma grubość 22 mm, to jej graniczne zużycie nastąpi po zmniejszeniu się do ok. 20 mm. Szczegółowe informacje na temat minimalnej grubości tarczy hamulcowych znajdziesz w katalogach producentów części. Dane te wytłoczone są także bezpośrednio na tarczy i podane w postaci MIN TH, angielskiego skrótu oznaczającego grubość minimalną (Minimum Thickness).
Jeśli zmierzona grubość jest większa od minimalnej, to nic stoi na przeszkodzie przed legalnym poruszaniem się po drogach. Jednak w przypadku znacznego i długotrwałego nagrzania takie tarcze nie będą w stanie odprowadzić ciepła, więc zjawisko fadingu nastąpi szybciej niż w nowych tarczach.
Klocki hamulcowe niszczą się znacznie szybciej niż tarcze. Jedna tarcza hamulcowa średnio wytrzymuje zużycie 2–3 kompletów klocków hamulcowych. Warstwa cierna ulega znacznie większemu zużyciu niż stalowe tarcze, a jej minimalna grubość wynosi 1,5 mm. Wiele samochodów wyposażonych jest w system wykrywający niszczenie tych podzespołów. Kierowcy aut pozbawionych czujników zużycia klocków muszą zdać się swój słuch w poszukiwaniu pisków lub odgłosów tarcia podczas hamowania.
Klocki podobnie jak tarcze hamulcowe należy wymieniać parami na każdej osi pojazdu. Stan elementów układu hamulcowego warto kontrolować podczas każdego przeglądu okresowego. Montowanie nowych klocków na mocno zużyte tarcze zazwyczaj nie ma sensu. Dopiero kompletna wymiana obu elementów przywróci układ hamulcowy w Twoim samochodzie do pełnej sprawności i pozwoli nawet pod dużym obciążeniem ograniczyć zjawisko fadingu.
Płyn hamulcowy wypełniający przewody przenosi ciśnienie generowane przez pompę hamulcową na zaciski tarczy. Nawet jeśli stan płynu w zbiorniczku jest prawidłowy, to nie można zapominać o regularnej wymianie. Przegrzany lub długo niewymieniany płyn hamulcowy znacznie gorzej radzi sobie z ekstremalnie wysoką temperaturą powodującą fading. Dlatego niezbędna jest wymiana płynu hamulcowego.
Tarczowy układ hamulcowy obejmuje także zaciski, tłoczki oraz pompę hamulcową. Wszystkie elementy wpływają na wydajność pracy całego układu. Dlatego należy regularnie je kontrolować i w razie potrzeby wymieniać lub naprawiać zużyte podzespoły.
Kiedy ostatnio sprawdzałeś stan hamulców w swoim aucie?
Brake fading znacznie rzadziej występuje w autach wyposażonych w wysokiej jakości elementy układu hamulcowego. Dzięki regularnej kontroli wszystkich podzespołów utrzymasz hamulce swojego pojazdu w nienagannym stanie. Tarcze hamulcowe pochodzące od renomowanych producentów zapewniają bezpieczeństwo i znacznie większą odporność na zjawisko fadingu. Sprawdź szeroki wybór tarczy hamulcowych w sklepie Inter Cars. Intuicyjna wyszukiwarka pozwoli łatwo znaleźć podzespoły przeznaczone do Twojego samochodu.
Podsumowanie
Brake fading to niebezpieczne zjawisko powstające na skutek przegrzania hamulców, co poważnie ogranicza ich skuteczność. W skrajnych przypadkach układ może całkowicie przestać funkcjonować. Spokojny styl jazdy zazwyczaj ogranicza zjawisko fadingu. Podczas stromych zjazdów pamiętaj o hamowaniu silnikiem. Regularnie kontroluj i w razie potrzeby wymieniaj tarcze, klocki i płyn hamulcowy w swoim samochodzie. Nie zapomnij o kontroli pozostałych elementów układu hamulcowego. Wszystkie potrzebne części zamienne znajdziesz w sklepie Inter Cars.
